Potężne erupcje wulkanu Santorini tysiące lat temu

                                                         

Prześledziłem ostatnio historię erupcji greckiego wulkanu Santorini tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy lat wstecz i muszę przyznać, że ten ongiś podmorski wulkan (obecnie kaldera) potrafi potężnie wybuchnąć. Sugestywna jest zwłaszcza poniższa grafika obejmująca 12 potężnych eksplozywnych (pliniańskich) erupcji wulkanu, w tym minojską (7 w skali VEI) około 3600 lat temu. Cztery z tych potężnych erupcji formowały kalderę. 

Źródło: https://www.researchgate.net/figure/a-The-sequence-of-the-12-major-explosive-eruptions-of-Santorini-divided-into-two-cycles_fig1_261703626

Stratygrafia: https://www.researchgate.net/figure/Stratigraphy-and-eruption-chronology-of-Santorini-from-360ka-to-the-present-The-twelve_fig1_353644151

Co ciekawe, w latach 2022-23 roku głęboko pod dnem Morza Egejskiego (przy Santorini) badacze odkryli ogromną warstwę białego pumeksu (Tuf Archaeos) o grubości 150 metrów, pozostałość gigantycznej erupcji Santorini około 520 000 lat temu, około 15 razy silniejszej od słynnej erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga z 15 stycznia 2022 roku. Wówczas Santorini był podmorskim wulkanem. Naukowcy oszacowali, że owa erupcja Santorini sprzed 520 000 lat wyemitowała 90 km sześciennych wulkanicznego materiału (dla kontrastu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai 15 stycznia 2022 roku - zaledwie 6 km sześciennych). Rodzi się rzecz jasna pytanie: czy podmorskie wulkany Morza Egejskiego takie jak np. Kolumbo nadal są zdolne do generowania tak ogromnych erupcji? 

Być może tak, ale mogą minąć setki-tysiące lat zanim taka erupcja będzie mieć miejsce. Przykładowo potężne erupcje eksplozywne o sile 7 w skali VEI zdarzają się przeciętnie raz na 500 lat (Tambora w 1815 roku), choć nie wykluczam, że mogą być powszechniejsze. 

Link: https://lamont.columbia.edu/news/volcanic-explosion-520000-years-ago-dwarfed-one-devastated-minoan-civilization

https://www.ekathimerini.com/society/1229323/scientists-find-evidence-of-eruption-that-is-rewriting-santorinis-geological-history/

Także erupcja Santorini latem 726 roku była o wiele większa niż dotychczas zakładano. Ów wybuch wyprodukował grube warstwy pumeksu, które dotarły na wybrzeża ówczesnej Macedonii i Azji Mniejszej. Siła owej erupcji mogła być zbliżona do wspomnianego powyżej wybuchu wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w styczniu 2022 roku, w trakcie którego kolumna erupcyjna sięgnęła mezosfery (wysokość 58 km), a sama erupcja wygenerowała fale tsunami i liczne fale uderzeniowe. Owa erupcja z 726 r. wyemitowała 3.1 km sześciennych wulkanicznego materiału (czyli 5 w skali VEI). Pozostałością tego wybuchu jest choćby gruba warstwa pumeksu na wysepce Palea Kameni. 

https://www.nature.com/articles/s41561-024-01392-7

Konkludując, wciąż uważam kalderę Campi Flegrei (dwie wykryte erupcje o sile 7 w skali VEI, daty: około 39 000 i 15 000 lat temu) oraz Wezuwiusza za najniebezpieczniejsze wulkany w Europie. Także na Islandii dochodziło do wielkich erupcji szczelinowych np. Eldgja w X wieku czy Lakakigar (Ognie Skaftar) w 1783 roku. Jednak grecki wulkan Santorini (jak widać) także jest potencjalnie zdolny do silnych erupcji eksplozywnych. 

http://wulkanyswiata.blogspot.com/2020/05/wulkany-i-wikingowie-erupcja-eldgja-na.html

EDIT: Jak poinformował wybitny islandzki wulkanolog Haraldur Sigurdsson aktywność sejsmiczna ma miejsce nie pod Santorini, ale bardziej na północny wschód od wyspy i na wschód od podmorskiego wulkanu Kolumbo. Jego zdaniem zagrożenie dla Santorini maleje. 

Na koniec pragnę poinformować, że wypowiadam się w poniższym wywiadzie:

https://tech.wp.pl/etna-znow-wybuchla-sa-nagrania-z-rzeka-lawy-ekspert-to-mala-erupcja,7123640234515232a

Czwarty stopień alarmu dla wulkanu Agung

22 września 2017 roku podniesiono alarm dla indonezyjskiego wulkanu Agung do stopnia czwartego (najwyższego) z powodu wzrostu aktywności sejsmicznej. 20 września - 563 wulkaniczne trzęsienia ziemi, 16 tektonicznych i 8 płytkich wulkanicznych, 21 września - 592 wulkaniczne, 82 płytkich wulkanicznych i 51 tektonicznych... Ponad 11 300 ludzi opuściło już wioski wokół wulkanu. Mieszkańcom okolic wulkanu ani turystom nie wolno przebywać w odległości do 9 km od krateru. Od trzech dni trwa migracja węży i małp z okolic Gunung Agung. Zastanawiam się czy dojdzie do erupcji - jeśli tak to kiedy. Warto wspomnieć że dwie ostatnie erupcje tego wulkanu (1963-1964 - ponad 1100 osób zabitych przez spływy piroklastyczne i lahary oraz 1843) były potężne (5 w skali VEI). Czekam na dalsze informacje.

Czwarty stopień alarmu także dla wulkanu Ambae (Vanuatu) - umiarkowana erupcja. Planowana ewakuacja 5000 mieszkańców wyspy.

Japonia

IRIOMOTE-JIMA - 25 km na północ północny wschód od wyspy Iriomote-jima (słynnej z obecności zagrożonego gatunku endemicznego kota Iriomote) znajduje się podwodny wulkan o tej samej nazwie z wierzchołkiem na głębokości 200 metrów. 31 października 1924 roku targnęła nim nagła i potężna erupcja wulkaniczna (swoją drogą jest to najpotężniejsza podmorska erupcja wulkaniczna jaką znam, gdyż miała ona siłę 5 w skali VEI). Następnego dnia ogromne ilości pumeksu dopłynęły do wybrzeży Japonii (na zdjęciu).

Argentyna

ROBLEDO - Lokalizacja kaldery Cerro Blanco: prowincja Catamarca, Andy, północno-zachodnia Argentyna. Kaldera znajduje się na wysokości 4650 metrów i ma szerokość 4.5 km. Na południowej krawędzi kaldery znajduje się kopuła lawowa Cerro Blanco del Robledo. Potężna erupcja wulkaniczna około 5000 lat temu (7 w skali VEI) z Cerro Blanco uformowała obecną kalderę i grube warstwy ignimbrytu. Była to największa erupcja wulkaniczna w Środkowych Andach i wyprodukowała 110 km sześciennych ryolitowej magmy. Z kompleksem wulkanicznym Robledo jest związany niewielki obszar geotermalny. Od 1990 roku kaldera obniża się (deformacja gruntu), ale deflacja zmniejsza się. W latach 2007 i 2009 miały tutaj miejsce roje trzęsień ziemi.

Ksudach: Potężna erupcja z 1907 roku

Niestety w przypadku tej erupcji nie udało mi się znaleźć żadnych archiwalnych zdjęć, ale jeszcze będę ich szukał. Póki co garść informacji: 28-29 marca 1907 roku kamczacka kaldera Ksudach eksplodowała. Była to jedna z najpotężniejszych erupcji wulkanicznych w historii kamczackiego wulkanizmu (5 w skali VEI). Kaldera jest oddalona o 160 km od Pietropawłowska Kamczackiego. Erupcja wyrzuciła ogromne ilości popiołu, fragmentów skał i pumeksu. Pył wulkaniczny z erupcji Ksudach wiatr rozniósł poza Kamczatkę. W wyższej warstwie atmosfery popiół został rozniesiony niemal po całym świecie. Wschody i zachody słońca w Europie stały się kolorowe - jasno-czerwone. Zapanowały dłuższe zmierzchy, osłabieniu uległo światło dzienne. W 1908 roku tundra Paratunka była tak mocno pokryta popiołem że stała się bardziej sucha. Alpejskie łąki zniszczył opad popiołu. Tefra opadła nawet w odległości 200 km na północ od kaldery. Wszystkie lasy brzozowe i krzewy w promieniu 10-15 km od miejsca erupcji zostały zniszczone przez furię eksplozji, opad popiołu i toksyczne gazy. Miejscem erupcji był młody stożek Shtyubel, który uległ częściowemu zniszczeniu i uformował się duży podkowiasty krater o średnicy 1.5 km z głębokim jeziorem w środku. Siłę erupcji Ksudach można porównać do silnych wybuchów wulkanów Bezymianny w 1956 roku i Szywiełucz w 1964 roku. Nic mi jednak nie wiadomo o ofiarach śmiertelnych tej erupcji.

Siódma rocznica erupcji wulkanu Okmok

12 lipca 2008 roku rozpoczęła się silna erupcja wulkaniczna w aleuckiej kalderze Okmok (4 w skali VEI). Wpierw miał miejsce wzrost sejsmiczności, a co za tym idzie krótkotrwała sekwencja roju sejsmicznego. Pierwsze eksplozje rozerwały część stożka D znajdującego się w środkowo-wschodnim sektorze kaldery o szerokości 10 km. W ciągu kilku godzin najintensywniejszej fazy erupcji kolumna erupcyjna sięgnęła wysokości 16 km. W ciągu następnych 5 tygodni w kalderze będzie miała miejsce intensywna akumulacja tefry, uformowany zostanie stożek tefry o wysokości 200 metrów. 23 lipca farmer dostrzega schodzące z Okmok lahary. 2 i 3 sierpnia 2008 roku wraz ze wzrostem amplitudy drgań kolumna erupcyjna nad kalderą Okmok nabiera siły i wysokości. W pierwszych tygodniach sierpnia erupcja słabnie, a emisje popiołu kończą się 19 sierpnia 2008 roku. Pochodzą one z pojedynczego otworu erupcyjnego w stożku tefry. Początkowa faza erupcji Okmok miała jednak miejsce z grupy otworów erupcyjnych formujących linię o długości 2 km w kalderze. Eksplozje i zapadnięcie się kraterów na zachód od stożka D uformowały depresję, którą obecnie wypełnia jezioro o średnicy 0.6 km kwadratowych. To był jednak nie koniec aleuckich niespodzianek, gdyż 7 sierpnia 2008 roku doszło do gwałtownej erupcji wulkanicznej na wyspie Kasatochi, która całkowicie zaskoczyła wulkanologów.

EDIT: W ciągu ostatnich dni zintensyfikowała się aktywność erupcyjna meksykańskiego wulkanu Colima. Z powodu ciągłego opadu popiołu ewakuowano mieszkańców wiosek La Yerbabuena, La Becerrera, Barranca del Agua i Rancho el Jabali. Zamknięto także lotnisko Miguel de la Madrid Hurtado. Z wulkanu schodzą wylewy lawy, rozżarzone lawiny i spływy piroklastyczne, a kolumny popiołu sięgają wysokości 7 km. Łączna liczba ewakuowanych sięga 670 ludzi.

Wulkan Nevado del Ruiz w Kolumbii o godzinie 9.08 lokalnego czasu wyemitował obłok popiołu o wysokości 1.9 km. Odnotowano opad popiołu w społecznościach Chinchina, Villamaria, Manizales i Pereira. Potem wulkan emitował obłoki pary.

Nisyros 2015 - wyprawa

Po ubiegłorocznej wizycie na Santorini i Nea Kameni zapragnąłem zobaczyć kolejny grecki wulkan, który uchodzi za drzemiący. Jeśli wybieracie się w przyszłości na Kos to uczyńcie z wizyty na Nisyros żelazny punkt programu. Nisyros wybuchał hydrotremalnie czterokrotnie (wszystkie erupcje wulkanu 2 w skali VEI): w 1422 roku, w 1871 roku, w czerwcu 1873 roku do 26 września 1873 roku i 25 września 1888 roku (plus minus 4 dni) z krateru Polyvotis Micros. Eksplozje hydrotermalne w kraterze Stefanos miały miejsce w latach 1000-2000 p.n.e - średnica krateru 300 metrów, głębokość 25 metrów. O tym że Nisyros jest potencjalnie aktywnym wulkanem świadczył chociażby kryzys sejsmiczny w pobliżu wyspy w listopadzie/grudniu 2012 roku (ponad 2000 mikro-trzęsień ziemi). Eksplozje freatyczne w kalderze Nisyros w 1871 roku uformowały stożek popiołu i krater niszcząc owocowe ogrody w Rammos. Eksplozjom towarzyszyły trzęsienia ziemi oraz pomarańczowe & żółte płomienie. Pięć post-kalderowych kopuł lawowych zajmuje zachodnią część kaldery Nisyros o szerokości 3-4 km. W trakcie trzydniowej erupcji Nisyros w 1873 roku uformował się krater o średnicy 6-7 metrów - miało miejsce wyrzucanie popiołu i ciemnego mułu. W trakcie erupcji Nisyros w 1888 roku doszło do wyrzucania mułu, pary i lapilli.

Aby wejść do krateru Stefanos i pospacerować wokół niego trzeba zapłacić 3 euro (nie bójcie się tabliczki "wstęp do krateru na własne ryzyko"). Niemniej wrażenia gwarantowane: fantastyczna szczelina w jednej z jego ścian, do której oczywiście wlazłem, pomniejsze kratery, aktywne fumarole, bulgoczący muł. Coś pięknego. Więcej zdjęć jutro na Volcanic Landscapes.

Całość galerii z Nisyros: http://volcanic-landscapes.blogspot.com/2015/06/nisyros-volcano-part-ii-greece-7th-june.html

http://volcanic-landscapes.blogspot.com/2015/06/nisyros-volcano-greece-7th-june-2015.html

Erupcja wulkanu Baekdu/ Changbaishan w przyszłości?

O możliwości przyszłej erupcji chińskiego/północno-koreańskiego wulkanu Baekdu czytam co pewien czas. Zarówno Koreańczycy z Północy, jak i Chińczycy obawiają się tego wulkanu, gdyż około roku 942 (plus minus 4 lata, 969 plus minus 20 lat) Baekdu wybuchł z siłą 7 w skali VEI (dorównać mu zatem mogą jedynie erupcje Gunung Samalas w 1257 roku oraz Tambora w 1815 roku). Właśnie ta kolosalna erupcja mogła przyczynić się do upadku antycznego królestwa Balhae, którego władza rozciągała się na znaczne obszary Mandżurii (tak twierdzą niektórzy historycy).

Baekdu/Changbaishan/Pektu-san znajduje się na granicy Chin i Korei Północnej. Według naukowców z chińskiego obserwatorium wulkanologicznego temperatura jeziora kraterowego Tianchi/Chonji od 1999 roku wzrosła o kilka stopni. Pomiędzy 2002 a 2005 rokiem w regionie miała miejsce seria trzęsień ziemi. W tych latach kaldera wulkanu wzrosła o 10 cm, a od 2009 roku zaczęła opadać, po czym na nowo wzrastać. Temperatura gejzeru w pobliżu wulkanu wzrosła z 70 do 83 stopni Celsjusza. Wzrosła także koncentracja helu. Należy jednak pamiętać, że erupcja Changbaishan w 1898 roku miała zaledwie 2 w skali VEI, także przyszła erupcja Bakedu/Changbaishan wcale nie musi być kolosalna. No cóż, media i ich odbiorcy lubią katastroficzne scenariusze.

Czytelniczka mojego bloga, która widziała jezioro kraterowe Chonji w 2007 roku poinformowała mnie, że miejscowi wierzą, iż w odmętach (184 metry głębokości) Niebiańskiego Jeziora żyją monstra o długiej szyjach przypominające brytyjskie Nessie z Loch Ness.

http://pixgood.com/lake-tianchi-monster.html

17-18 kwietnia 2015 roku - efuzja wylewu lawy o długości 2 km z wulkanu Fuego w Gwatemali (kanion Taniluya, południowo-wschodnie zbocze). W połowie marca erupcja wulkanu Barren Island (Indie, Andamany) obejmująca eksplozje strombolijskie i efuzję lawy z centralnego stożka. Rój trzęsień ziemi wykryto ostatnio pod ekwadorskim wulkanem Guagua Pichincha.

Krótkie podsumowanie 2014 roku

Tylko i wyłącznie znaczące erupcje. I tak w styczniu 2014 roku doszło do erupcji efuzywnej ze stożka MacKenney wulkanu Pacaya w Gwatemali. Wylewy lawy miały miejsce ze szczelin po obu stronach stożka. 2 marca 2014 roku Pacaya wyemitował popiół na wysokość 2 km. W styczniu 2014 roku zintensyfikowała się także erupcja wulkanu Sinabung na Sumatrze - 1 lutego gorejąca chmura z wulkanu uśmierciła 16 osób. Spływy piroklastyczne schodziły z Sinabung także w ostatnich miesiącach 2014 roku. 2 lutego 2014 roku silna eksplozja targnęła wulkanem Tungurahua w Ekwadorze generując obłok popiołu sięgający wysokości 8 km. Wulkanem targały erupcje już od 30 stycznia - spływy piroklastyczne przecięły m.in. Autostradę Baños-Penipe.

13 lutego 2014 roku silna erupcja targnęła jawajskim wulkanem Kelut. Rozerwała ona kopułę lawową w kraterze Kelud i wygenerowała obłok popiołu sięgający wysokości 16 km. Opad popiołu odnotowano na znacznym obszarze Jawy, zamknięto siedem lotnisk, ewakuowano 76 000 ludzi. 9 maja 2014 roku duża erupcja piroklastyczna targnęła kopułą lawową Caliente wulkanu Santiaguito w Gwatemali. Miały miejsce lahary. 30 maja 2014 roku doszło do silnej erupcji indonezyjskiego wulkanu Sangeang Api. Obłok popiołu sięgnął wysokości 16-20 km i powędrował aż do północno-zachodniego wybrzeża Australii. Dzień później rozpoczęła się nowa faza erupcyjna wulkanu Pavlof na Alasce. 21 czerwca 2014 roku miała miejsce niewielka erupcja szczelinowa wulkanu tarczowego Piton de la Fournaise na francuskiej wyspie Reunion - lawa popłynęła z dwóch szczelin na południowo-wschodnim zboczu wulkanu.

W sierpniu 2014 roku zintensyfikowała się aktywność erupcyjna włoskiego wulkanu Stromboli - nakręcono spływ piroklastyczny schodzący do Morza Tyrreńskiego. 4 sierpnia 2014 roku wybuchł wulkan Kuchinoerabu-jima generując spływ piroklastyczny, ale obeszło się bez ofiar śmiertelnych.

31 sierpnia 2014 roku rozpoczęła się trwająca po dziś dzień spokojna erupcja szczelinowa Holuhraun (Nornahraun) na północ od kaldery Bardarbunga. Objęła ona epizody fontann lawy i wylewy lawy. Powierzchnia pola lawy Nornahraun wynosi obecnie ponad 81 km kwadratowych. 27 września 2014 roku doszło do nagłej eksplozji freatycznej wulkanu Ontake w Japonii w wyniku której zginęło 56 ludzi. To była najtragiczniejsza erupcja wulkaniczna w tym roku. Mniej więcej w tym samym czasie silniej niż zazwyczaj wybuchł stożek Tavurvur w Papui Nowej Gwinei produkując obłok popiołu sięgający wysokości do 15 km. W październiku 2014 roku doszło do znaczącej erupcji wulkanu Copahue na granicy Argentyny i Chile. Spłonął jeden z domów na Big Hawaii, gdy lawa zaczęła zagrażać społeczności Pahoa. 1 listopada 2014 roku miała miejsce najsilniejsza erupcja wulkanu Turrialba w Kostaryce od 1866 roku. Chmura popiołu sięgnęła wysokości 5.8 km, a opad popiołu odnotowano w stolicy Kostaryki, San Jose. Uaktywnił się w listopadzie krater Nakadake wulkanu Aso w Japonii.

23 listopada 2014 roku wybuchł wulkan Fogo na Wyspach Zielonego Przylądka. Na początku grudnia 2014 roku lawa z erupcji szczelinowej Fogo zniszczyła dwie wioski w Chã das Caldeiras, a mianowicie Portela i Bangaeira. Co znamienne, odzew międzynarodowej prasy na kryzysową sytuację na Fogo był znikomy. 19 grudnia 2014 roku wybuchł wulkan Gamalama w Indonezji. Nadto w kraterze wulkanu Nyamuragira w Kongo potwierdzono obecność jeziora lawy.

Ciekawy rok pod kątem aktywności wulkanicznej. Najsilniejsza erupcja w tym roku: jawajski Kelut (4 w skali VEI). Nie doszło natomiast do zapowiadanej erupcji filipińskiego wulkanu Mayon. Drzemią m.in. Anak Krakatau i Merapi, także sycylijska Etna jest mniej aktywna niż zazwyczaj (aktywność strombolijska latem 2014 roku).

Na zdjęciach erupcje wulkanów Sangeang Api, Kuchinoerabu-jima i Kelud. Czymże zaskoczy nas 2015 rok?

Askja i Bárðarbunga

Dzisiaj o godzinie 1.52 UTC trzęsienie ziemi o magnitudzie 4.5 targnęło islandzkim wulkanem Askja (najsilniejsze od roku 1992; pod wschodnią krawędzią kaldery). Oczywiście owo trzęsienie ziemi (i mniejsze wstrząsy) są związane z aktywnością dajki z wulkanu Bárðarbunga. Erupcja wulkanu Askja w 1875 roku była potężna - miała siłę 5 w skali VEI i zamieniła część Islandii w nienadającą się do upraw/zamieszkania pustynię. Warto o tym pamiętać. Komora magmowa wulkanu Askja znajduje się pod jeziorem Öskjuvatn na głębokości 5-10 km i jest szeroka/wysoka na około 5 km.

Intruzja magmy Bárðarbunga ma obecnie długość 45 km i szacunkową głębokość 20 km, ale pozostaje w dużej mierze na głębokości 5 km. W przypadku gdy dajka osiągnie powierzchnię może dojść do umiarkowanej bądź dużej erupcji szczelinowej. Dajka Bárðarbunga powinna dotrzeć do wulkanu Askja w ciągu 2-3 dni. Czubek dajki znajduje się obecnie w odległości 7 km od ścian kaldery Askja, a dajka podąża w kierunku zachodniej części kaldery. Może dojść do interakcji tej nowej i gorącej intruzji magmy z bogatą w krzemionkę starszą magmą pod wulkanem Askja i w rezultacie do eksplozywnej erupcji tegoż wulkanu. Dwa trzęsienia ziemi o magnitudzie odpowiednio 5.3 i 5.2 zarejestrowano dzisiaj w kalderze Bárðarbunga. Niektórzy turyści ignorują zakaz wjazdu na obszar Bárðarbunga/Dyngjujökull/Askja, co widać na poniższym nagraniu:

http://ruv.is/frett/laetur-lokanir-ekki-stoppa-sig-myndband

Przelot nad podlodowcowym wulkanem Bárðarbunga ujawnił obecność rzędu pęknięć o głębokości 10-15 metrów i szerokości 1 km na południe od kaldery Bárðarbunga (powierzchnia lodowca Dyngjujökull). Formują one linię o długości 4-6 km. Powstały wskutek stopienia lodu, prawdopodobnie w następstwie podlodowcowej erupcji (a takowej miało nie być?)... już sam zaczynam się gubić w tym zalewie nowych informacji. W każdym bądź razie woda z lodowca prawdopodobnie dopłynęła do jeziora Grímsvötn - poziom wód którego podniósł się w ostatnich dniach o blisko 5-10 metrów. Aktywność sejsmiczna wysoka, poziom harmonicznych drgań również.

Poza tym 25 sierpnia o godzinie 20:39 lokalnego czasu miała miejsce erupcja freatyczna wulkanu Sabancaya w Peru.

EDIT: 28 sierpnia, wulkan Askja objęty żółtym stopniem alarmu. Dajka (intruzja magmy) do niego dotarła. Czy dojdzie do erupcji zarówno Bárðarbunga (pod lodowcem), jak i Askja czas pokaże. Zatem rodacy przebywający na Islandii nie zbliżajcie się do zamkniętego obszaru. Erupcja może się zacząć w każdej chwili (pod lodowcem, jak i szczelinowa poza lodowcem). Ryzyko glacjalnej powodzi jest duże. Powodzi, która może zabić w mgnieniu oka.

Archiwalne zdjęcie przedstawia erupcję wulkanu Hekla w 1947 roku. Wówczas chmura erupcyjna sięgnęła wysokości 27 km.

Arabia Saudyjska

JABAL YAR - Niewielki bazaltowy obszar wulkaniczny w pobliżu granicy z Jemenem, zlokalizowany w pobliżu Morza Czerwonego. Bogaty w oliwiny. Obejmuje trzy grupy wulkanów zwane Qummatain, Djar'atain-Harra i 'Ukwatain. Na południe od Djar'atain i pomiędzy Djar'atain a 'Ukwatain odnajdziemy gorące źródła. Do erupcji wulkanicznej w Jabal Yar doszło w 1810 plus minus 10 lat. Miała ona siłę 2 w sali VEI i wyprodukowała wylewy lawy.

Erupcja wulkanu Kelud zakończona?

Erupcja jawajskiego wulkanu Kelud nie spowodowała jednak większego kataklizmu. Z powodu ograniczonej widoczności zamknięto trzy międzynarodowe lotniska w Yogyakarta, Solo i Surabaya. 2.5 centymetrowa warstewka popiołu pokryła Surabaya. Dwie osoby zginęły w dystrykcie Malang, gdy pod ciężarem popiołu zawaliły się na nie dachy budynków mieszkalnych. Odgłosy wybuchu wulkanu słyszano w odległości 200 km. Z racji tego, że większość ewakuowanych powróciła już do swoich domów mogę uznać, że gwałtownie eksplozywna erupcja Kelud zakończyła się. Wulkan zapewne rozsadził kopułę lawową w kraterze. Szacowana siła erupcji: 4 w skali VEI.

EDIT: A jednak nie do końca... Kelut nadal emituje parę i popiół, a emisjom towarzyszą drgania. Liczba ewakuowanych wynosi 76388 ludzi, ale dalsze ewakuacje trwają - umieszczono ich w 293 schroniskach. Doliczyć należy kolejne trzy ofiary śmiertelne - dwie z powodu kłopotów z oddychaniem wskutek opadu popiołu, jedna zginęła w wypadku samochodowym w trakcie ewakuacji. Wszystkie pochodziły z wioski Pandasari oddalonej o 7 km od wulkanu, którą pokryło 20 cm popiołu. Rozdysponowano 350 000 masek pyłowych.

Pliniańska faza erupcji trwała przez trzy godziny. Sama erupcja była nieco mniejsza od erupcji Grimsvötn w 2011 roku, niemniej to trzecia 4 w skali VEI od tamtego roku. Dla porównania erupcja Kelud w 1990 roku (także 4 w skali VEI) uśmierciła 32 osoby. Opad popiołu pokrył rozległe obszary Jawy, a nawet miasto Jogja oddalone od Kelud o 500 km, a także historyczną świątynię buddyjską Borobudur. Erupcję spowodowała juwenilna magma, która szybko dotarła na powierzchnię. Ewakuowano ponad 100 000 ludzi. Do piątku anulowano 586 lotów. Erupcja Kelud wyprodukowała 120-140 milionów metrów sześciennych tefry. Odnotowano jedne z największych w historii wulkanicznych fal infradźwiękowych. Kolumna erupcyjna nad Kelud sięgnęła wysokości do 20 km. Wioska Pandan Sari (Ngantang) została całkowicie zniszczona. Ponad 1 metr tefry opadł miejscami, a w domostwach warstwa popiołu wyniosła 30 cm. Cieszyć się tylko należy, że z Kelud nie zeszły spływy piroklastyczne, gdyż destrukcja byłaby jeszcze większa. Do mniejszej erupcji wulkanu doszło jeszcze w niedzielę 16 lutego rano - obłok popiołu sięgnął wysokości 1 km.

Oszacowano magnitudę i rozmiar prehistorycznej erupcji w Australii

Erupcja ta miała miejsce z monogentycznego centrum erupcyjnego Mount Gambier 5000 lat temu. Aby oszacować jej rozmiar i magnitudę australijscy badacze posłużyli się komputerowym modelowaniem geometrycznym 3D i termodynamiką. Erupcja miała siłę 4 w skali VEI, a chmura erupcyjna sięgnęła wysokości 5-10 km. Magma dotarła na powierzchnię z głębokości 80 km, doszło do interakcji części z niej z płytko zalegającą wodą gruntową, co spowodowało silne eksplozje.

Co słychać wśród wulkanów na świecie? W dniu dzisiejszym wulkan Kluczewska Sopka wyprodukował obłok popiołu sięgający wysokości 6-7 km. Rankiem 10 grudnia wulkany Sinabung (Sumatra, Indonezja) i Bagana (Papua Nowa Gwinea) w trakcie eksplozji wygenerowały chmury popiołu sięgające wysokości odpowiednio 12 km i 3 km. Od 2 tygodni wulkan Sinabung jest objęty czerwonym alarmem - ewakuacja z jego okolic objęła 17 000 ludzi.

To i owo o erupcji Kasatochi

W sierpniu 2008 roku doszło do silnej erupcji wulkanicznej na małej wyspie Kasatochi (Aleuty). Erupcja Kasatochi o sile 4 w skali VEI pokryła wyspę spływami piroklastycznymi, zabiła wszystkie żyjące na niej organizmy i powiększyła jej powierzchnię o 40%. W dodatku wyrzuciła do atmosfery najwięcej dwutlenku siarki od czasów erupcji wulkanów Hudson i Pinatubo w 1991 roku. Wysepka Kasatochi o średnicy 3 km znajduje się 1900 km na południe i wschód od stolicy Alaski, Anchorage. 35 km na zachód od niej znajduje się monitorowany wulkan Great Sitkin. Pośrodku wyspy znajduje się jezioro kraterowe o średnicy 1 km i poziomem wody sięgającym 20 metrów ponad poziom morza. Wyspę otaczają skaliste klify. Ostatnia erupcja Kasatochi mała miejsce w 1826 albo 1827 roku. W 1899 roku jezioro kraterowe zniknęło, a z krateru unosiła się para. Przed erupcją w 2008 roku wysepka Kasatochi była piękna, zielona, miała nawet niewielkie plaże. Gnieździła się na niej duża populacja nurniczków i fok. Tuż przed erupcją z wyspy ewakuowano dwójkę biologów, którzy obserwowali ptaki. Gdyby ich nie zabrano z wysepki zginęliby na miejscu. Pierwsze trzęsienia ziemi odnotowano na wyspie 2 sierpnia. Najsilniejszy wstrząs miał siłę 5.8 w skali Richtera. AVO wydało ostrzeżenie o nadchodzącej erupcji. W porę, bo wyspa wybuchła 7 sierpnia 2008 roku. Chmura erupcyjna będąca mieszanką mułu i wody z jeziora kraterowego oraz materiałów z krawędzi krateru sięgnęła wysokości 14 km. Wysokość ową miała przez dwie godziny, potem była już niższa. Wiatr przenosił opad popiołu na zachód. Trzeci wybuch wulkanu był bogaty w popiół i trwał 10 godzin. Wówczas spływy piroklastyczne pokryły wyspę i dotarły do morza wydłużając przy okazji jej linię brzegową. Wówczas też nastąpiła emisja SO2 do górnej atmosfery. Alaska Air Lines anulowało 40 lotów z powodu obecności chmury popiołu. Na pobliskich wyspach aleuckich zapadła ciemność, miał miejsce opad popiołu i lapilli, a także pumeksu, w chmurze widoczne były błyskawice. Zwierzęta wróciły na wyspę kilka tygodni po erupcji (ptaki niestety nie z powodu zniszczenia ich terenów gniazdowania). Biolodzy odnaleźli kilka roślin, które przetrwały erupcję Kasatochi, ale były to głównie korzenie, bulwy i nasiona. Na górnym zdjęciu kaldera wulkanu na dzień przed erupcją.

Zdjęcia biologów sprzed erupcji:

http://xpda.com/aleutians/kasatochi/

Zagadka potężnej erupcji wulkanicznej rozwiązana

W XIII wieku (a konkretnie w roku 1257) doszło do katastroficznej erupcji wulkanicznej, dwukrotnie potężniejszej od erupcji Tambora w 1815 roku. Wulkanolodzy i geochemicy przez lata zastanawiali się który wulkan był za tą ultra-potężną detonację odpowiedzialny. Najbardziej prawdopodobnym kandydatem była kaldera Rinjani na indonezyjskiej wyspie Lombok, a już bardziej konkretnie ancestralny wulkan Samalas - erupcja ta była odpowiedzialna za największe nagromadzenie złóż siarczanów w grenlandzkich rdzeniach lodowych w ciągu ostatnich 7000 lat. Owa średniowieczna erupcja mogła wyrzucić do stratosfery 8 razy więcej aerozoli siarkowych niż katastrofalna erupcja wulkanu Krakatau w 1883 roku. Podejrzanych wulkanów było kilka: kaldera Quilotoa w Ekwadorze, wulkan El Chichon w Meksyku, kaldera Okataina w Nowej Zelandii, ale wszystkie zostały wyeliminowane na drodze datowania radiowęglowego czy chemicznej analizy porównawczej złóż post-erupcyjnych. Erupcja z 1257 roku miała globalne konsekwencje klimatyczne. Pierścienie drzewne, a także źródła historyczne i archeologiczne wskazują, że w Północnej Hemisferze doszło do katastroficznych powodzi, klęski nieurodzaju, a lato 1258 roku było niewiarygodnie zimne.

Dlaczego Samalas wchodzący w skład kaldery Rinjani? Jeden z badaczy natrafił na XIII-wieczny zapis historyczny "Babad Lombok" spisany w języku starojawajskim na liściach palmowych. Opisuje on erupcję Samalas, która uformowała potężną kalderę. Badacze pobrali skarbonizowane pnie i gałęzie drzew oraz posłużyli się datowaniem radiowęglowym. Chemiczny skład złóż pumeksu z erupcji pasował do szklistych okruchów znalezionych w grenlandzkich i arktycznych rdzeniach lodowych. Erupcja została umiejscowiona czasowo na okres pomiędzy majem a październikiem 1257 roku. "Babad Lombok" twierdzi, że erupcja Gunung Samalas zniszczyła stolicę królestwa Lombok, Pamatan i uśmierciła setki ludzi. Być może jej ruiny znajdują się głęboko pod warstwami popiołu i materiałów piroklastycznych wyprodukowanych przez wulkan. Obecnie aktywnym centrum erupcyjnym w kalderze Rinjani jest stożek Barujari. Siłę erupcji Gunung Samalas ocenić zatem należy na 7 w skali VEI. Wyprodukowała ona 35-40 km sześciennych magmy, chmura erupcyjna sięgała wysokości 20-30 km, a w kilkugodzinnej fazie ultrapliniańskiej 40 km. Tutaj porównanie do potężnej erupcji ultrapliniańskiej kaldery Taupo (Nowa Zelandia) z roku 186 nasuwają się same. Spływy piroklastyczne dotarły na odległość dziesiątek kilometrów, a nawet 25 km od miejsca erupcji, a grubość warstwy materiałów piroklastycznych dochodzi do 35 metrów.

Wygląda na to, że ultrapliniańskie erupcje o sile 7 w skali VEI nie zdarzają się raz na 1000 lat, a erupcja Tambora z 1815 roku może zostać zdetronizowana... przez kolejny indonezyjski wulkan. Czy aby na pewno?

Dla wielbicieli śmiercionośnych jezior:

http://dtbbth.blogspot.com/2013/10/natron-jezioro-zwapniaej-smierci.html

Erupcja Santorini latem/ wulkan Tarumai

Erupcja kaldery Santoryn, która około roku 1600 p.n.e doprowadziła do zagłady cywilizację minojską miała miejsce latem. To wykazały badania szczątków insektów odnalezionych w dzbanie zawierającym nasiona słodkiego grochu odkrytym w ruinach starożytnego Akrotiri. Owa katastrofalna erupcja miała miejsce gdzieś pomiędzy czerwcem a wczesnym lipcem, gdyż tylko wtedy strąkowce grochowe i fasolowe miały sposobność zainfekować zbiory i dostać się do dzbana. Oto do czego prowadzi coraz większy postęp w technice datowania skamieniałych insektów.

Kaldera Shikotsu na wyspie Hokkaido niespokojna. Japońska Agencja Meteorologiczna wskazuje na aktywność sejsmiczną pod zachodnim zboczem andezytowego stratowulkanu Tarumai (Tarumae), której towarzyszy inflacja gruntu. Trwa to od późnego czerwca do wczesnego lipca. Zarejestrowano głęboką aktywność sejsmiczną od początku lipca. Brak aktywności powierzchniowej. Na zdjęciach erupcja wulkanu Tarumai w 1909 roku oraz jego kopuła lawowa (zdjęcie by Fukashi Maeno). Erupcja wulkanu Tarumae w 1739 roku była potężną erupcją pliniańską o sile 5 w skali VEI.

Zabójcza księżniczka: Mayon

Filipiński Mayon można  śmiało uznać za jeden z najniebezpieczniejszych wulkanów na świecie. Lokalne nazwy Mayon: Bulkang Mayon i Daragang Magayon (Piękna Mayon). I tutaj krótki wtręt kulturoznawczy: mit Daragang Mayon opowiada o miłości bez końca. To historia Magayon (pięknej dziewicy), jedynej córki naczelnika Makusog oraz Ulapa, odważnego syna naczelnika wioski z innego rejonu. Młodzi zakochali się w sobie i zaręczyli się, ale zazdrosny Pagtuga postanowił powstrzymać ich plany małżeńskie. W tym celu porwał naczelnika Makusog i zagroził, że go zabije, chyba że Magayon wyjdzie za mąż za niego i zrezygnuje tym samym ze ślubu z Ulapem. Magayon, aby ocalić życie ojca poddaje się żądaniu Pagtuga. Kiedy jednak Magayon i Pagtuga mają zostać zaślubieni pojawia się Ulap i zabija rywala. Magayon rusza w jego ramiona i zostaje ugodzona strzałą. Leży umierając w rękach wybrańca. Z kolei Ulap zostaje śmiertelnie ugodzony w plecy przez jednego z ludzi Pagtuga. Obaj kochankowie zostają pochowani w ziemi, z czasem ziemia zaczyna rosnąć coraz wyżej i wyżej, w końcu formuje się wulkan Mayon...

Mayon otacza osiem miast i liczne wioski. Łącznie 736 000 ludzi w miastach i pół miliona we wioskach. Wszyscy żyją w zasięgu erupcji o sile 4 w skali VEI. Od 1616 roku Mayon wybuchał 14 razy o sile 3 w skali VEI i dwukrotnie o sile 4 w skali VEI. Zatem przeciętnie umiarkowanie silna erupcja Mayon ma miejsce co 25 lat. Mayon odznacza się symetrycznym i stromym stożkiem zbudowanym ze zmieniających się warstw lawy, popiołu i materiałów piroklastycznych. Zagrożeniem są śmiertelne eksplozje, lahary, spływy piroklastyczne, śmierć pod wpływem popiołu i gazu, lawiny gruzu i rozżarzone bomby. Mayon bez ostrzeżenia targają eksplozje freatyczne - taka detonacja uśmierciła 8 osób w maju 2013 roku.

Od 1616 roku Mayon uśmiercił około 50 000 ludzi, z tym że w trakcie jednej katastrofalnej erupcji największa oszacowana liczba ofiar to 2200. Patrząc na gęstość zaludnienia wokół Mayon wulkan jest zdolny zabić do 100 000 ludzi w trakcie umiarkowanie silnej erupcji eksplozywnej, w trakcie erupcji Mayon o sile 6 czy 7 w skali VEI może zginąć od miliona do pięciu milionów ludzi. Oczywiście jeśli taka będzie miała kiedykolwiek miejsce...

Wysepka, latarnia morska i tajemnicze zniknięcie... więcej:

http://dtbbth.blogspot.com/2013/07/zagadka-wysepek-flannan.html

Kuryle, Rosja

RASSHUA - Rasshua (956 m) to rozległy stratowulkan formujący niezamieszkaną wyspę Rasshua o wymiarach 6 x 13 km (centralne Kuryle). Wulkan posiada kalderę o szerokości 6 km, a w niej dwa aktywne centralne stożki. Aktywność eksplozywna Rasshua w czasach historycznych ze wschodniego stożka (503 m); prehistoryczne wylewy lawy ze stożka zachodniego (956 m) pokryły powierzchnię kaldery i dotarły do morza. Stożek zachodni do tej pory emituje trujące gazy, a zbocza ma pokryte złożami siarki. Stożkiem wschodnim targnęła silna erupcja w 1846 roku (3 w skali VEI) oraz słabe eksplozje (1 w skali VEI) w 1957 roku. Wyspa posiada pięć małych jezior, gorące źródła oraz aktywne fumarole we wschodnim kraterze oraz w siodle pomiędzy dwoma stożkami. Daty erupcji: 1846, 1957.

Kaldera Tondano kolejnym superwulkanem

W związku z tym, iż wczoraj wieczorem eksplodował trzykrotnie wulkan Lokon-Empung produkując chmurę popiołu sięgającą wysokości 1.5 km i wyrzucając bomby wulkaniczne na wysokość 350 metrów warto wspomnieć o kalderze Tondano na wyspie Sulawesi, której jest elementem. 2.5-2 miliony lat temu kalderą Tondano targnęła potężna erupcja o sile 7 w skali VEI, która rozsadziła stratowulkan Pangalombian. Części kaldery wypełnił potem obecnie uśpiony stratowulkan Tompaso, który zasłynął z kilku gwałtownych erupcji o sile 6 w skali VEI. Kaldera Tondano jest superwulkanem. W czasach historycznych wybuchała z maarów wewnątrz kaldery, uaktywniały się wulkany błotne - co ciekawe, na krawędziach kaldery znajdują się cztery aktywne stratowulkany Lokon-Empung, Mahawu, Sempu i Soputan. Lokon-Empung posiada dwa wierzchołki - płaski i pozbawiony krateru Lokon, który uchodzi za drzemiący oraz aktywny Empung z ostatnią erupcją w 1775 roku. Aktywność erupcyjna Lokon-Empung ogranicza się do mniejszego krateru Tompaluan znajdującego się w siodle między Lokon i Empung, w którym począwszy od 1829 roku naliczono ponad 25 eksplozywnych erupcji. Czasem Lokon-Empung wybucha wspólnie z wulkanem Soputan np. 13 maja 2010 roku. Znajdujący się na południowej krawędzi kaldery Soputan wybucha zazwyczaj albo z bocznego otworu erupcyjnego Aeseput albo z centralnego krateru. W 2012 roku kolumny erupcyjne nad Soputan sięgały wysokości 9-12 km. Kaldera Tondano posiada ogromną komorę magmową. Magma w niej zawarta czasem powoduje eksplozje maarów oraz podgrzewa obszary termalne w kalderze. Wulkany Soputan i Lokon-Empung zdają się być wewnętrznie połączone, gdyż okazjonalnie wybuchają niemal równocześnie. Do przyszłej erupcji o sile 8 w skali VEI nie dojdzie, gdyż: 1) kaldera nie posiada wystarczającej ilości wody, aby taka supererupcja miała miejsce 2) wulkany na krawędzi kaldery są połączone do centralnej komory magmowej. Ciśnienie rozładowują swoimi erupcjami Lokon-Empung i Soputan, czasem odzywa się także wulkan Mahawu (ostatni raz wybuchł w tandemie z Lokon-Empung w 1958 roku). Wulkany kaldery Tondano stwarzają zagrożenie dla życia. Okolica jest gęsto zaludniona, zatem erupcja o sile 4 w skali VEI mogłaby zabić wielu ludzi za sprawą spływów piroklastycznych i laharów. Jeszcze gorsze, katastrofalne wręcz skutki miałaby erupcja maaru bądź eksplozja freatyczna w środowisku wodnym kwasu siarkowego (woda o ph 2).

Wulkan Baitoushan szykuje się do erupcji?

Zawsze gdy globalna aktywność wulkaniczna jest umiarkowana i przewidywalna tak jak obecnie w mediach pojawiają się materiały prasowe o rychłym przebudzeniu jakiegoś superwulkanu np. Yellowstone. Nic się nie dzieje, to trzeba podkręcić ciśnienie czytającym, postraszyć i tym samym zdobyć nowych czytelników. Ludzie są niezwykle podatni na tego typu katastroficzne sugestie. Czasem wystarczą zaledwie delikatne pomruki kaldery czy superwulkanu i już możemy się spodziewać niedługo HIPER potężnej erupcji. Bez komentarza.

Yellowstone zostawiam innym portalom. Zajmę się natomiast chińsko-koreańskim Baitoushan (Changbaishan, Baekdu, Pektu-san), który pod lupę wzięło ostatnio NBC. Około roku 1000 erupcja Changbaishan zwana milenijną była potężna i miała siłę 7 w skali VEI. Słup popiołu dotarł na wysokość 50 km czyli aż do stratosfery, a wierzchołek wulkanu został rozsadzony pozostawiając kalderę o średnicy 5 km, którą wypełnia malownicze jezioro. 100 km sześciennych tefry było produktem tego kolosalnego wybuchu (100 razy więcej niż w trakcie erupcji Mount Saint Helens w 1980 roku). Ostatnia mniejsza erupcja Baekdu miała miejsce w 1903 roku. Od 1999 roku wulkan monitoruje Obserwatorium Changbaishan - dane zebrane przez wulkanologów w ciągu 12 lat wskazują na zmiany w aktywności sejsmicznej, deformacji gruntu i emisji gazów, co wskazuje na przemieszczanie się magmy. Dla przykładu w listopadzie 2003 roku na głębokości 4.5 km pod kalderą odnotowano 243 wstrząsy.

I znowu zaczyna się przepowiednia. Changbaishan MOŻE wybuchnąć w ciągu miesięcy, dni, lat czy dekad. Kiedy to nastąpi nikt nie wie. Czy jego erupcja dorówna wszak sile erupcji milenijnej? Wątpię. Naprawdę.

Więcej o tym wulkanie:

http://wulkanyswiata.blogspot.com/2010/05/chiny.html