poniedziałek, 25 września 2023

Indonezyjski wulkan Lewotolo w stanie erupcji

                                                                
Wpierw krótkie info o tegorocznej wyprawie Tomasza na indonezyjskie wulkany. Do tej pory był już na 6 z nich: Tambora (Sumbawa), Rokatenda (Palu'e), Kelimutu i Egon (Flores), Lewotolo (Lembata), Iliwerung (Lembata), w planach jest jeszcze stratowulkan Merapi na Jawie. A potem powrót do Polski. Cieszę się, że jestem w kontakcie z Tomaszem, gdyż dzięki niemu jestem w stanie uzyskać świeże zdjęcia i materiały z wielu mniej znanych wulkanów. A niestety nie mam obecnie możliwości finansowych, aby dotrzeć do wielu z tych wybuchających gór. Tak czy owak, w Indonezji jest naprawdę dużo mniej znanych wulkanów znajdujących się poza tradycyjnym obiegiem turystycznym. I warto je stale badać! Będący w stanie aktywności strombolijskiej od 2020 roku Lewotolo jest jednym z nich. Zdj. Tomasz Lepich. 

O tym wulkanie i o wyspie Lembata na pewno będzie jednak później. 

Na zdjęciu Japońskiej Straży Przybrzeżnej z 20 września br. odgazowanie na wysokość 3 km japońskiego wulkanu Nishinoshima

22 września rozpoczęła się aktywność erupcyjna podmorskiego wulkanu Home Reef w Tonga.

Słaba aktywność erupcyjna ma miejsce w kraterze wulkanu Michael (Sandwich Południowy).

25 września ma miejsce kolejny paroksyzm erupcyjny aleuckiego wulkanu Shishaldin w bieżącym roku. Kolumna popiołu sięga wysokości 14 km, zarejestrowane zostają wulkaniczne błyskawice.

Szukając nowych dróg dotarcia do moich odbiorców z powodu stale ciętych zasięgów na Facebooku i IG obiecałem, że będę częściej pisał na Patronite WŚ. Dziś pojawił się pierwszy od dłuższego czasu wpis. Zachęcam oczywiście do czasowego bądź dłuższego dołączania do grona moich Patronów i Patronek. 

https://patronite.pl/wulkanyswiata

czwartek, 14 września 2023

Trzecia w bieżącym roku erupcja wulkanu Kilauea

Kryzys sejsmiczny i deformacja gruntu zaowocowały trzecią w bieżącym roku erupcją hawajskiego wulkanu tarczowego Kilauea, która rozpoczęła się 10 września 2023 r. o godzinie 03.15 pm w kalderze Halemaumau. Otworzyła się szczelina erupcyjna, miały miejsce niewysokie fontanny i wylewy lawy. Erupcję można śledzić na żywo na YouTube:

https://www.youtube.com/watch?v=tBh-ZhIB1Nk

11 września efuzja lawy w kalderze Halemaumau osłabła. Fontanny lawy osiągały wysokość 10-15 metrów. Nie zarejestrowano żadnej aktywności w obu strefach ryftu wulkanu. Wylewy lawy pahoehoe płyną obecnie w kierunkach zachodnim i północnym. Zdj. USGS.

EDIT: Erupcja wulkanu tarczowego ustała po 6 dniach trwania (rankiem 16 września). 

10 września uaktywnił się także wulkan Anak Krakatau (Indonezja).

Aktywna pozostaje kopuła lawowa aleuckiego wulkanu Great Sitkin - słaba efuzja lawy.

Umiarkowana aktywność strombolijska trwa na wulkanach Kluczewska Sopka (Kamczatka) i Lewotolo (Lembata, Indonezja). 

12 września doszło do silnych emisji popiołu ze stożka Yasur (Tanna, Vanuatu). Opad popiołu miał miejsce na obszarze Whitesands.

15 września dane hydroakustyczne zarejestrowały erupcję podmorskiego wulkanu Ruby (Mariany). Erupcja tego wulkanu w 1995 roku zabiła ryby i spowodowała wrzenie wody. 

Także 15 września miał miejsce paroksyzm erupcyjny wulkanu Shishaldin (Alaska, Aleuty). Emisje popiołu nad alaskańskim wulkanem sięgnęły wysokości 12 km. W kolumnie erupcyjnej zarejestrowano wulkaniczne błyskawice.

W planach mam dłuższy tekst o indonezyjskich wulkanach. Tomaszowi udało się wejść na wulkan Tambora (Sumbawa, Indonezja) i odwiedzić wiele interesujących miejsc związanych z tym wulkanem. Jak wiadomo Gunung Tambora zasłynął potężną erupcją wulkaniczną w kwietniu 1815 roku (7 w skali VEI). Będzie na pewno o indonezyjskim wulkanie Paluweh (Rokatenda).

piątek, 8 września 2023

Pierwsze zdjęcia wulkanu Late w Tonga i akcja eradykacyjna na wyspie

                                   





Ogromnie intrygują mnie wulkany wyspiarskie, w szczególności te najtrudniej dostępne, których zdjęć nie ma w sieci (poza satelitarnymi) bądź jest ich znikoma liczba. Są niczym geograficzne białe plamy, rzadko opisywane, zdobywane i fotografowane. Takich wulkanów, które na Ziemi są bardzo rzadko wizytowane są setki. Zachwyciło mnie ostatnio pionierskie zdobycie przez badaczy w ubiegłym roku czynnego wulkanu Mount Michael (Sandwich Południowy), gdyż to naprawdę konkretny wyczyn wspinaczkowy i naukowy. Dotarłem też do kilku zdjęć rzadko fotografowanego jeziora kraterowego wulkanu Queen Mary's Peak na wyspie Tristan da Cunha (Ocean Atlantycki). Próbowałem dotrzeć do wyspiarzy z wyspy wulkanicznej Niuafo'ou (Tonga) oraz do przyrodników z organizacji non-profit Island Conservation, którzy zajmują się ochroną przyrodniczą kilku rozsianych po całym świecie wysp. To dzięki tym drugim mogę zaprezentować powyższe zdjęcia wulkanu Late (Tonga). Wulkanu, który jest rzadko odwiedzany i formuje bezludną, acz cudowną przyrodniczo wyspę wulkaniczną.

O Late napisałem w "Sekretach wysp wulkanicznych", bo to ciekawa wyspa wulkaniczna, która zasługiwała na dłuższy opis. Celem badaczy z Island Conservation jest ochrona ekosystemów bezludnych wysp takich jak Late przed gatunkami inwazyjnymi (czyli np. eradykacja szczurów). Na i wokół Late istnieje bogaty ekosystem ptaków morskich, ssaków, raf koralowych i morskiej fauny. Górne zbocza wulkanu są raczej pozbawione wegetacji, jednak topograficzne wyspa zachwyca: surowe klify bazaltowe, słonowodne jezioro kraterowe (ciekaw jestem czy było badane limnologicznie). Niestety problemem dla wyjątkowego ekosystemu Late są szczury polinezyjskie (Rattus exulans) zwane kiore, które zaburzają ekosystem wyspy wspinając się na drzewa, zabijając pisklęta, pożerając jaja, nasiona, bezkręgowce. To właśnie kiore mogą stać za zniknięciem z Late nogala polinezyjskiego (Megapodius pritchardii) zwanego malau, który wygrzebywał wulkaniczny grunt w celu poszukiwań ciepła, by wysiadywać jaja. Malau obecne były do tej pory na dwóch wyspach wulkanicznych w Tonga: Fonualei i Late. Na Fonualei malau nadal żyją, choć ich populacja kurczy się z powodu obecności szczurów, z kolei na Late badacze w ogóle nie wykryli obecności nogali polinezyjskich. 

W lipcu 2023 roku ruszyła akcja eradykacyjna szczurów na Late, która obejmowała zrzucenie trutek Brodifakum na wyspę z pokładu helikoptera. Brodifakum to obecnie najlepszy środek szczurobójczy, którego raczej nie konsumują inne zwierzęta (ptaki, gekony, etc.) Celem jest całkowita eliminacja szczurzej populacji na wyspie. Jeśli okaże się ona sukcesem ekosystem Late rozkwitnie na nowo np. populacja ptaków morskich na wyspie eksploduje. Skorzystają na tym także ptaki leśne i kraby (na Late żyją 4 ich gatunki). Zwiększy się areał leśny wyspy. Przykładowo udana eradykacja szczurów na wyspie wulkanicznej Raoul (Wyspy Kermadec, Nowa Zelandia) przyczyniła się do powrotu krabów na wyspę. Rafy koralowe są zdrowsze wokół wysp pozbawionych szczurów, zwiększy się także ilość ryb. Z całkowitej eradykacji kiore wynikają zatem praktycznie same korzyści. Być może Late stanie się wkrótce kolejną tropikalną wyspą, która będzie pozbawiona szkodników i stopniowo zacznie się odradzać.

Należy jednak pamiętać, że wyspa Late o szerokości 6 km jest drzemiącym wulkanem, który kiedyś może się przebudzić. Z pęknięć i rozpadlin na wierzchołku stratowulkanu wydobywa się para. Do erupcji na wyspie dochodziło z bocznych kraterów na północno-wschodniej flance w latach 1790 i 1854. Zdjęcia od Island Conservation oddają piękno tego wulkanu. Śliczny otwarty krater centralny przypominający mi trochę polinezyjski wulkan Mehetia (Polinezja Francuska), dwa boczne kratery (jeden z nich wypełnia jezioro, itd.)

Geologiczne piękno w nieskażonej postaci (naprawdę warto kliknąć zdjęcia, by się przekonać). Zdj. Island Conservation/ Richard Robinson m.in. z sierpnia 2023 roku. Przydatne linki: 

https://www.islandconservation.org/  (istnieje możliwość przekazania donacji na rzecz IC, do czego zachęcam)

https://www.nzgeo.com/stories/turning-the-tide-2/ 

Zachęcam też do kawowego, tudzież patronackiego wsparcia Wulkanów Świata. Ogromnie za nie dziękuję. Chciałbym, aby artykuły dotyczące słabo zbadanych wulkanów ukazywały się na tym blogu coraz częściej, ale wymaga to czasem czasochłonnego szukania kontaktów międzynarodowych. I nie zawsze owocuje sukcesem.

https://patronite.pl/wulkanyswiata

https://buycoffee.to/wulkanyswiata 

środa, 6 września 2023

Silna aktywność erupcyjna aleuckiego wulkanu Shishaldin

5 września 2023 roku doszło do kolejnego już paroksyzmu erupcyjnego alueckiego wulkanu Shishaldin. O godzinie 08.42 rano obłok popiołu nad wulkanem mógł sięgnąć wysokości 9.7 km. Miały miejsce fontanny lawy o wysokości kilkuset metrów z centralnego krateru. O godzinie 19.00 czasu UTC erupcja znacznie osłabła, emisje popiołu sięgały wówczas 4.5 km. Wulkan został objęty czerwonym kodem awiacji. 

Trwa aktywność strombolijska wulkanu Villarrica w Chile. Niektóre wyrzuty lawy osiągają wysokość 60 metrów. 3 sierpnia miały miejsce niewielkie emisje popiołu.

29 sierpnia kurylski wulkan Ebeko wyemitował obłok popiołu o wysokości 1.6 km.Wulkanolodzy z KVERT sfotografowali przecinającą go wulkaniczną błyskawicę.

piątek, 25 sierpnia 2023

Kilauea, Ubinas, Dempo i inne wulkany

Od kilku dni trwa rój trzęsień ziemi pod południowym zboczem hawajskiego wulkanu tarczowego Kilauea. Trzęsienia ziemi mają miejsce na głębokości 2-3 km, rejestrowana jest deformacja gruntu. Istnieje możliwość erupcji lawowej najaktywniejszego hawajskiego wulkanu w przyszłości.  

21 sierpnia w godzinach 1.41 i 9.18 czasu lokalnego dwie eksplozje peruwiańskiego wulkanu Ubinas wyemitowały obłok gazu i popiołu na wysokość 3.5 km (na zdjęciu Ingemmet).

Trwa umiarkowana aktywność strombolijska kamczackiego wulkanu Kluczewska Sopka.

21 sierpnia o 9.05 rano indonezyjscy wspinacze sfilmowali nagłą erupcję freatyczną sumatrzańskiego wulkanu Dempo. Wulkan ten wybuchł ostatni raz freatycznie w lipcu 2023 r. Na szczęście wspinaczom udało się bezpiecznie oddalić od aktywnego krateru. 

Nie ma znaczących zmian w zakresie deformacji gruntu oraz aktywności geotermalnej islandzkiego wulkanu Askja, co wykazały ostatnie badania polowe naukowców. Myślę, że w tym roku jego erupcji nie będzie. 

Prawie koniec wakacji i nie dzieje się nic spektakularnego.

środa, 16 sierpnia 2023

Paroksyzm erupcyjny wulkanu Etna w nocy z 13 na 14 sierpnia

Po intensyfikacji aktywności strombolijskiej paroksyzm erupcyjny wulkanu Etna rozpoczął się 13 sierpnia 2023 roku o godzinie 18.40 czasu UTC. Miały miejsce pulsujące fontanny lawy z SE Crater, które sięgały wysokości 300-400 metrów oraz emisje popiołu. Ustały one o godzinie 03.20 czasu UTC. Ustał także wyciek lawy mający miejsce na południowo-zachodniej flance SE Crater. To był drugi paroksyzm erupcyjny wulkanu Etna w bieżącym roku. Zdj. Marco Restivo.

Osłabła aktywność lawowa (efuzywna) wulkanu Kluczewska Sopka (Kamczatka, Rosja). 

Trwa aktywność strombolijska/wulkaniańska indonezyjskiego wulkanu Lewotolo na wyspie Lembata. Obłoki popiołu sięgają wysokości 700-800 metrów. 

15 sierpnia aleucki wulkan Shishaldin wyemitował obłok popiołu o wysokości 7.6 km.

Trwają emisje popiołu z gwatemalskiego wulkanu Fuego sięgające wysokości 4.4-4.6 km.

Wulkaniańską aktywność erupcyjną wykazuje wulkan Reventador w Ekwadorze. Wysokość emisji popiołu to 4.6 km, ma miejsce wyciek lawy na jego północno-wschodniej flance.

sobota, 5 sierpnia 2023

Koniec islandzkiej erupcji Litli Hrutur

                                                  
Dzisiaj o godzinie 15.00 erupcja Litli Hrutur ustała. Stuprocentowej pewności jeszcze nie ma, ale zapewne to już jej koniec. Krater nie żarzy się, ulega jedynie odgazowaniu.  To była fajna erupcja do monitoringu, którą chciałem zobaczyć na żywo i liczyłem na to, że potrwa na tyle długo, że to zrobię. Jednak stało się inaczej. Trudno. Mam jednak miłe wspomnienia z erupcji Geldingadalsgos w 2021 roku, którą widziałem w lipcu tamtego roku. Ciekawe czy w 2024 roku doczekamy się czwartej erupcji systemu wulkanicznego Fagradalsfjall. Zdj. erupcji Litli Hrutur Tomasz Lepich, 1 sierpnia 2023 r.

Przy okazji sporządziłem dziś spis islandzkich erupcji w XX i XXI wieku. 

2023 Fagradalsfjall (erupcja Litli Hrutur)
2022 Fagradalsfjall (erupcja Meradalir)
2021 Fagradalsfjall (erupcja Geldingadalsgos)
2014-2015 Bardarbunga (krater Baugur)
2011 Grímsvötn
2010 Eyjafjallajökull
2004 Grímsvötn
2000 Hekla
1998 Grímsvötn
1996 Gjálp
1991 Hekla
1984 Krafla
1983 Grímsvötn
1981 Krafla 2 erupcje
1981 Hekla
1980 Hekla
1980 Krafla 3 erupcje
1977 Krafla 2 erupcje
1975 Krafla
1973 podmorska erupcja 5 km na południe od wybrzeża Landeyjar
1973 Heimaey (Eldfell)
1970 Hekla
1963-1967 Surtsey
1961 Askja
1947-1948 Hekla
1938 Grímsvötn
1934 Grímsvötn
1933 Grímsvötn
1929 Askja
1927 Askja
1926 erupcja na północny wschód od Eldey
1924 Askja
1923 Askja
1922 Askja 2 erupcje
1922 Grímsvötn
1921 Askja
1918 Katla
1913 Hekla
1910 Þórðarhyrna
1903 Þórðarhyrna
1902 Grímsvötn
 
4 sierpnia aleucki wulkan Shishaldin wyemitował obłok popiołu na wysokość 9 km. Kod awiacji czerwony. Shishaldin to jeden z najaktywniejszych wulkanów Alaski, opisany przeze mnie w "Sekretach wysp wulkanicznych". Wybucha całkiem regularnie emitując obłoki popiołu i wylewy lawy. To jeden z najpiękniejszych wulkanów na Ziemi.
 
EDIT: Pragnę jeszcze poinformować, że ciało polskiego podróżnika i eksploratora wulkanów Grzegorza Gawlika zostało skremowane, a 7 sierpnia jego prochy rozrzucono blisko jednej ze świątyń przy wulkanie Ontake. Żegnaj, Przyjacielu. Miło było pokazywać Twoje wyprawy wulkaniczne na Wulkanach Świata. Byłeś prawdziwym pasjonatem wulkanów i inspirowałeś.

Dodałem miejsca wulkaniczne z 2023 roku do obu tabelek Grzegorza, te z Mauritius, Reunion i Japonii. Tabela główna 100 Wulkanów rozrosła się do 63 wulkanów, gdyż zakładam że po zdobyciu Ontake Greg by umieścił ten wulkan w tabeli głównej. Niestety los chciał inaczej. I tutaj ciekawe spostrzeżenie. Tragiczna erupcja Ontake 27 września 2014 roku uśmierciła 63 osoby.
 
Pozostałe miejsca z wulkanem Piton de la Fournaise trafiły do drugiej tabeli, gdyż założyłem, że dla Grega ten wulkan, choć aktywny byłby za małym wyzwaniem. Ta tabela kończy się na 188 miejscach wulkanicznych (ostatnie: kompleks wulkaniczny Hakone).
 
Swoją drogą efuzja lawy z wulkanu Piton de la Fournaise ustała rankiem 10 sierpnia.

czwartek, 27 lipca 2023

Erupcja indonezyjskiego wulkanu Dempo i inne wieści wulkaniczne

25 lipca o godzinie 21.15 lokalnego czasu sumatrzański wulkan Dempo wyemitował obłok popiołu o wysokości 5.2 km. Erupcja była krótka, ale warto ją wzmiankować, gdyż w tym roku Gunung Dempo był spokojny. 

Eksplozje wulkaniańskie tragają innym indonezyjskim wulkanem, a mianowicie Ibu (Halmahera). Emisje popiołu mają miejsce ze stożka żużlowego w kalderze na wysokość 2 km.

25 lipca aleucki wulkan Shishaldin emitował popiół na wysokość około 6 km. Obecnie jak informują wulkanolodzy z Alaska Volcano Observatory wulkan się uspokoił. Ten piękny symetryczny wulkan charakteryzuje się umiarkowaną aktywnością eksplozywną. 

Od maja 2023 roku trwa płytki rój trzęsień ziemi 4 km na północ od innego alaskańskiego wulkanu Trident. Trzęsienia ziemi mają miejsce na głębokości 5 km pod wulkanem. Może dojść do erupcji Trident w bliższej lub dalszej przyszłości, która uformuje nowe stożki czy kopuły. Ostatnia erupcja Trident miała miejsce w latach 1953-74. 

Rozpoczęła się erupcja efuzywna w południowym pit crater wulkanu Erta Ale w Etiopii. Aktywny pozostaje stożek hornito na północno-zachodniej krawędzi krateru. 

Aktywny pozostaje stożek rozbryzgowy (spatter cone) wulkanu Piton de la Fournaise, który osiągnął wysokość 30 metrów i powstał na głównej południowo-wschodniej szczelinie. Lawa przemieszcza się tubami lawowymi. Aktywność sejsmiczna jest niska. 

Trwają eksplozje wulkaniańskie peruwiańskiego wulkanu Ubinas emitujące popiół na wysokość 6-7 km. Opad popiołu ma miejsce w dystryktach Ubinas, Yunga, Chojata i Lloque. 

W otworze erupcyjnym erupcji Litli Hrutur (Islandia) mają miejsce piękne fontanny lawy. Nowe pole lawowe rozrasta się zasilane przez wyciek lawy ze stożka. Materiałów zdjęciowych i filmowych z tej erupcji jest od groma. Sam zastanawiam się nad wylotem na Islandię, ale nie wiem czy mi się uda w te wakacje. Na razie erupcja trwa i być może potrwa jeszcze kilka tygodni/miesięcy. Zdj. Isak Finnbogason. 

Rośnie nowa kopuła lawowa kamczackiego wulkanu Szywiełucz. 28 lipca wulkan wyemitował popiół na wysokość 4.5 i 7.5 km. Naukowcy z KVERT objęli Szywiełucz czerwonym kodem awiacji.

Także 28 lipca kolumbijski wulkan Nevado del Ruiz wyemitował obłok popiołu na wysokość ponad 6 km.

środa, 19 lipca 2023

Erupcja Litli Hrutur stabilna/ Intensywne emisje popiołu z wulkanu Shishaldin

                                             

Wróciłem z festiwalu Castle Party 2023 w Bolkowie, zatem najwyższa pora na nowy wpis. Erupcja Litli Hrutur na Islandii jest stabilna. 19 lipca 4.11 rano częściowo zawaliła się zachodnia krawędź aktywnego krateru i wylana lawa zaczęła płynąć w kierunku wzniesienia Litli Hrutur (kierunek południowo-zachodni).   

Niestety na skraju pola lawowego zemdlał zagraniczny turysta. Odtransportowano go helikopterem do szpitala, w którym zmarł. Nie mam jednak obecnie pojęcia czy do śmierci przyczyniły się toksyczne gazy obecne na miejscu erupcji. Zawsze obserwując wybuch wulkanu warto mieć przy sobie maskę przeciwgazową. Pytanie jak się zachowają Islandczycy - czy znowu nie zamkną/ograniczą dostępność erupcji? I faktycznie dzisiaj miejsce erupcji zostaje zamknięte na pewien czas.

Tak czy owak niektórzy turyści zachowują się nieodpowiedzialnie np. 17 lipca mimo obecności toksycznych gazów grupa ludzi próbowała się wspiąć na aktywny krater, czyli przedostała się do niebezpiecznej strefy no-go. 

Sama erupcja jest 2-3 razy intensywniejsza niż erupcja Gedlingadalsgos w 2021 roku. Czoło wylewu lawy przemieszcza się codziennie na odległość 300-400 metrów, natomiast maksymalna grubość wylewu wynosi 20 metrów, przeciętna 10 metrów. Aktywny krater osiągnął wysokość 22 metrów.

Czerwony kod awiacji dla aleuckiego wulkanu Shishaldin. 18 lipca emisje popiołu sięgnęły wysokości 6-9 km i pojawiły się wylewy lawy na zboczach wulkanu. Już 19 lipca aleucki wulkan zredukował aktywność erupcyjną emitując popiół na wysokość 3 km. Zdj. AVO.

Trwają liczne erupcje freatyczne na wyspie wulkanicznej Anak Krakatau.

Oczywiście wieści z Papui Nowej Gwinei docierają do mnie z opóźnieniem. Od 7 lipca trwają emisje popiołu z wulkanu Bagana (Wyspa Bougainville, na zdj.) Chmura popiołu kilkakrotnie sięgnęła wysokości 16-18 km, czyli stratosfery. Opad popiołu kontaminuje zasoby wody, niszczy ogrody, etc. Obecnie ewakuowano ponad 8000 osób z 10 wiosek blisko wulkanu. Czyli sytuacja kryzysowa, o której niewiele się mówi.

wtorek, 11 lipca 2023

Redukcja intensywności trzeciej erupcji Ogni Fagradalsfjall

                                                 
11 lipca 2023 roku erupcja Litli Hrutur (trzecia erupcja cyklu tzw. Ogni Fagradalsfjall) zredukowała swoją intensywność. Ustabilizowała się, co oczywiście może się nagle zmienić. Aktywny pozostaje obecnie pojedynczy krater (stożek żużlowy) o długości 50-100 metrów. Intruzja magmy o długości ok. 10 km rozciąga się pod wzniesieniem Keilir w kierunku północno-wschodnim, czyli teoretycznie może dojść w przyszłości do kolejnego szczelinowego wypływu lawy. Lawa z erupcji pali mech w okolicach Litli Hrutur. 

Warto dodać, że erupcja Litli Hrutur miała miejsce 323 dni od czasu zakończenia erupcji Meradalir w 2022 roku. To trzecia erupcja cyklu, który został nazwany Ogniami Fagradalsfjall. Trzecia i możliwe, że nie ostatnia. Otwarcie nowych szczelin erupcyjnych i toksyczne gazy to główne zagrożenia związane z erupcją Litli Hrutur

Teren erupcji jest obecnie otwarty dla mieszkańców wyspy i turystów. Trekking na odległość 20 km w obie strony. To doprawdy fascynujące jak islandzkie erupcje szczelinowe stały się sieciowymi viralami i gigantycznymi atrakcjami turystycznymi. Umożliwiają z bliska zobaczenie zjawiska geologicznego, które nie jest powszechne (hawajska erupcja szczelinowa). Można się zbliżyć do wylewu lawy i poczuć ten ekstremalny żar. Można być świadkiem narodzin nowego stożka i nowego pola lawowego. Erupcje szczelinowe na La Palmie czy Hawajach (Mauna Loa) były możliwe do obserwacji jedynie z oddalonych punktów widokowych, Islandczycy podeszli do tego inaczej, bardziej pragmatycznie. Wszystkie erupcje systemu wulkanicznego Fagradalsfjall zostały udostępnione do obserwacji z bliska. I to jest niesamowite. Masa zdjęć, materiałów z dronów, live streamingi, teledyski kręcone w trakcie wypływów lawy, entuzjastyczne grupy poświęcone islandzkim wulkanom, itd. Media społecznościowe takie jak Facebook czy Instagram wprost puchną od ilości materiałów związanych z erupcjami szczelinowymi systemu wulkanicznego Fagradalsfjall, który jeszcze niedawno uznawałem za część systemu wulkanicznego Krysuvik. Można wręcz założyć, że są to erupcje turystyczne, dzięki którym Islandia jest wyjątkowa, co oczywiście ma też swoje ciemne strony (rosnące ceny, masa nieodpowiedzialnych zachowań turystów nie tylko na miejscu erupcji). 

Otwarty dostęp do erupcji. Brak przewodników. Brak płacenia za erupcyjny spektakl. Jedynie zalecenia ostrożności i rzetelne informowanie o zagrożeniach. Czyli nowatorskie podejście i same plusy.

Z drugiej strony wolałbym żyć w świecie, w którym viralowe stają się erupcje wulkaniczne, a nie patostreamingi czy oszukańcze praktyki niektórych internetowych celebrytów.

11 lipca wybucha najaktywniejszy wulkan błotny Tajwanu, czyli Wandan. Do jego ostatniej erupcji doszło w lutym 2023 roku, a w 2022 r. wybuchał trzykrotnie. 

Podwyższenie stopnia alarmu dla aleuckiego wulkanu Shishaldin z uwagi na wzrost aktywności sejsmicznej i anomalię termiczną. 

Mapa miejsc erupcji Ogni Fagradalsfjall via Maps of Iceland.

poniedziałek, 10 lipca 2023

Erupcja wulkanu Fagradalsfjall w 2023 roku

Dzisiaj o godzinie 16.42 rozpoczęła się erupcja szczelinowa wulkanu Fagradalsfjall po kryzysie sejsmicznym, który objął 12 000 trzęsień ziemi. Blisko Litli Hrutur otworzyła się szczelina erupcyjna o długości 200 metrów, która generuje niewielkie fontanny lawy i wylew lawy palący roślinność. Na razie erupcja jest niepozorna, niewielka i nie mam pojęcia jak długo potrwa (chciałbym aby potrwała na tyle długo, abym zdążył ją w tym roku zobaczyć). Na miejscu są liczni droniarze i fotografowie, a także badacze wykonujący pomiary.

Obecnie widoczne są trzy równoległe szczeliny erupcyjne. Lawa płynie głównie na południe, nieco mniej lawy płynie na północ. Pytanie czy bez ostrzeżenia otworzą się nowe szczeliny. Istnieje taka możliwość. Dlatego też policja zamyka lokalne drogi i przegania cywilów. Także z powodu obecności dwutlenku siarki i innych gazów.

Zdjęcia początku erupcji Juergen Merz i Jakob Vegerfors.

Na pewno faza inicjalna erupcji i emisja lawy była przynajmniej 10 razy intensywniejsza niż początek erupcji Geldingadalsgos w marcu 2021 roku. Obecnie jednak intensywność emisji lawy spadła. Formują się stożki tzw. hornito. Erupcja nazwana została póki co Litli Hrutur i stanowi trzeci epizod tzw. Ogni Fagradalsfjall - po erupcjach Geldingadalsgos w 2021 roku (pół roku trwania) i Meradalir w 2022 roku (17 dni).

Ten post będzie aktualizowany w ciągu najbliższych dni. Później jadę na festiwal muzyczny. 

Trekking od parkingu Fagradalsfjall będzie długi. Natomiast jest droga i parking przy Keilir. Zapewne lada dzień Islandczycy wytyczą nowe szlaki do miejsca erupcji przy Litli Hrutur. Tak czy owak, ta erupcja może być o tyle problematyczna, gdyż nie jest osłonięta wzgórzami wulkanicznymi jak dwie poprzednie i teoretycznie lawa może zagrozić drogom na lotnisko międzynarodowe Keflavik. 

11 lipca po intensywnym początku erupcja Litli Hrutur osłabła. Normalka jeśli chodzi o islandzkie erupcje szczelinowe. Pytanie jak długo erupcja potrwa. Nikt tego nie wie.

9 lipca miało miejsce kilka eksplozji freatycznych stożka żużlowego indonezyjskiego wulkanu Anak Krakatau

Z filipińskiego wulkanu Mayon schodzą spływy piroklastyczne docierając na odległość przynajmniej 4 km. Aktywne pozostają dwa wylewy lawy. Kopuła lawowa filipińskiego wulkanu pozostaje niestabilna.

Rankiem 10 lipca z niestabilnej kopuły lawowej wulkanu Karangetang zszedł masywny spływ piroklastyczny. Trwa aktywność efuzywna indonezyjskiego wulkanu.

sobota, 8 lipca 2023

Update z Islandii/ Grzegorz Gawlik odnaleziony

                                                                        
Od początku roju (4 lipca) zarejestrowano już ponad 8500 trzęsień ziemi na północny wschód od systemu wulkanicznego Fagradalsfjall. Intruzja magmy znajduje się obecnie na głębokości mniej niż 1 km. Wypływ lawy jest zatem prawdopodobny, choć może się zdarzyć, że intruzja magmy ustanie. Jeśli natomiast dojdzie do erupcji szczelinowej to może ona być nieco silniejsza niż erupcje Geldingadalsgos w 2021 roku oraz Meradalir w 2022 roku. Do erupcji zapewne dojdzie na północ (blisko) wzniesienia Litli Hrutur albo gdzieś na obszarze pomiędzy północnym zboczem Fagradalsfjall i Keilir. Natomiast wciąż należy pamiętać, że nie każda intruzja magmy kończy się erupcją. Nie mam pewności czy dojdzie do wypływu lawy na sto procent.

7 kwietnia rozpoczął się także rój trzęsień ziemi na obszarze wulkanicznym Eldey, na zachód od Reykjanesta w związku z czym podniesiony został stopień alarmu dla tego wulkanu. 

Tragiczne wieści z Japonii. Rankiem 7 lipca ratownicy japońscy dotarli do ciała podróżnika i eksploratora wulkanów, autora Projektu 100 Wulkanów Grzegorza Gawlika, który zginął na wulkanie Ontake 7 kwietnia. Wcześniej ekipa poszukiwawcza natrafiła na jego plecak. Ciało Grzegorza zostało odnalezione na wysokości 2350 metrów, w stromej dolinie blisko południowo-wschodniego wierzchołka Ontake zwanego Otaki. Zapewne Greg próbował dotrzeć do kraterów Jigokudani powstałych wskutek erupcji w 2014 roku i doszło do tragicznego wypadku (ześlizgnął się ze szlaku, lawina?)

Przerażająco smutna wiadomość. Będzie mi Ciebie brakować, Przyjacielu. Świat stracił nietuzinkowego, odważnego i ciekawego podróżnika i wspinacza, który kochał wulkany. Dziękuję Ci za wszelkie wsparcie, którego mi udzieliłeś.

Swoją drogą zainteresowanie medialne wyczynami wspinaczkowymi Grega nie było w mojej ocenie wystarczające, może dlatego, że Greg nie wspinał się w Himalajach i nie zdobywał ośmiotysięczników. Wybrał traktowane po macoszemu przez większość wspinaczy wysokogórskich wulkany. Co prawda zdobył Kazbek, Ojos del Salado, Elbrus, Kilimandżaro, Orizaba czy Demawend, ale skupił się też na mniejszych czynnych wulkanach. I bardzo dobrze. Uwierzcie mi. Na Ziemi jest mnóstwo niezdobytych do tej pory wulkanów, w tym liczne wyspiarskie. 

I jeszcze jedna refleksja. Teraz tym bardziej warto kupić książkę Grzegorza, gdyż jest pełna cennych informacji. Jego już nieopłacana strona grzegorzgawlik.pl może kiedyś po prostu zniknąć z sieci, a jest pełna znakomitych artykułów i zdjęć.

https://bezdroza.pl/ksiazki/projekt-100-wulkanow-przewodnik-trekkingowy-top-15-grzegorz-gawlik,benajw.htm

http://www.grzegorzgawlik.pl/ \

EDIT: Pod artykułami o odnalezieniu ciała Grzegorza pojawiło się kilka głupawych komentarzy anonimów o tym, że "Grzegorz nic nie osiągnął", itd. Uważam takie umniejszające komentarze rodaków za ignoranckie i bezczelne plus wystawiane z czystej zawiści. Chociażby jego wyprawa na Ojos del Salado i pionierskie udokumentowanie fotograficzne i pomiarowe najwyżej położonych jezior na Ziemi przyczyniła się do późniejszego nurkowania w jednym z tych jezior przez polskiego nurka ekstremalnego Marcela Korkusia. No ale trzeba trochę na ten temat poczytać i interesować się tzw. ukrytą geografią.

Na zdj. Grzegorz i indonezyjski wulkan Lokon-Empung (krater Tompaluan) w 2013 r. oraz najwyżej położony obszar geotermalny na andyjskim wulkanie Ojos del Salado, do którego Gregor pioniersko dotarł w 2016 roku.

środa, 5 lipca 2023

Nowy rój trzęsień ziemi pomiędzy Fagradalsfjall a Keilir

                                                                                 
Minęły dwa lata od czasu zobaczenia przeze mnie erupcji szczelinowej Geldingadalsgos/ Fagradalsfjall na żywo, tymczasem od 4 lipca mamy nowy rój trzęsień ziemi pomiędzy Fagradalsfjall a Keilir. To najintensywniejszy rój trzęsień ziemi w Fagradalsfjall w bieżącym roku i może on wskazywać na intruzję świeżej magmy. Nie wszystkie roje trzęsień ziemi skutkują erupcją lawową, jednakże nie byłbym zdziwiony gdyby w ciągu najbliższych dni/tygodni doszło na Reykjanes do kolejnej erupcji szczelinowej. Niektóre z tych trzęsień ziemi są bardzo płytkie (1.1 km-500 metrów). Co ciekawe, przynajmniej od kwietnia 2023 roku jest rejestrowana pomiarami GPS deformacja (podnoszenie się) gruntu na półwyspie Reykjanes.

To najsilniejszy rój trzęsień ziemi w Fagradalsfjall od 2022 roku (erupcja Meradalir). Pozostaje czekać i być czujnym. Być może szykuje się kolejny epizod erupcyjny (szczelinowy) na półwyspie Reykjanes.

EDIT 6 VII: Od 4 lipca zarejestrowano ponad 4700 trzęsień ziemi, w tym kilka o magnitudzie powyżej 3.5. Głębokość intruzji magmy to 2-4 km. Czekam zatem na wyciek lawy blisko Keilir albo na kompletny zanik roju.

Pomarańczowy alert dla wulkanu Ubinas w Peru spowodowany silniejszymi emisjami popiołu czasem sięgającymi wysokości 5.5 km. Lekki opad tefry miał miejsce w dystryktach Ubinas i Matalaque.

Ubinas to obok Sabancaya najaktywniejszy wulkan w Peru.

EDIT: Rankiem 6 lipca miała miejsce intensywna eksplozja wulkanu San Cristobal w Nikaragui, która wygenerowała obłok ciemnego popiołu o wys. 2-3 km oraz spływy piroklastyczne powstałe wskutek częściowego kolapsu kolumny erupcyjnej. 

Trwa malownicza efuzja lawy z wulkanu Piton de la Fournaise. Formuje się nowy stożek żużlowy na jednej ze szczelin erupcyjnych na wysokości 1700 m. Wyciek lawy znajduje się w odległości 2-2.5 km od drogi.

poniedziałek, 3 lipca 2023

Pierwsza w 2023 roku erupcja wulkanu Piton de la Fournaise

2 lipca 2023 roku o godzinie 08.30 lokalnego czasu po krótkim kryzysie sejsmicznym i gwałtownej deformacji gruntu rozpoczęła się pierwsza w bieżącym roku erupcja szczelinowa wulkanu Piton de la Fournaise na wyspie Reunion. Należało się jej spodziewać, bo erupcje lawowe tego wulkanu mają miejsce co roku. Miejsce erupcji to wschodnia flanka krateru Dolomieu na wysokości 2000 metrów. Aktywne pozostawały dwie szczeliny erupcyjne emitujące niewielkie fontanny lawy i dwa wylewy lawy oraz obłok SO2. 2 lipca o godzinie 17.50 na południowo-wschodnim zboczu krateru Dolomieu otworzyła się trzecia szczelina emitująca lawę w kierunku Grandes Pentes. Zdj. OVPF z 3 lipca.

Trwają emisje popiołu z peruwiańskiego wulkanu Ubinas sięgające wysokości 5-6 km. 

Trawa efuzja lawy z filipińskiego wulkanu Mayon. Niestabilna kopuła lawowa wulkanu czasem zapada się generując spływy piroklastyczne docierające na odległość 3-4 km. Dwa główne wylewy lawy osiągają długość 2.3 km i 1.3 km (dane z 30 czerwca 2023 r.) Wulkan jest wciąż objęty trzecim stopniem alarmu.

Trzecim stopniem alarmu został także objęty japoński wulkan wyspiarski Kuchinoerabujima z powodu płytkiej aktywności sejsmicznej.

piątek, 23 czerwca 2023

Badania tuby lawowej wulkanu Fagradalsfjall oraz wulkanu Edgecumbe

                                                                             
Piszę ten artykuł z niewielkim opóźnieniem, ale o tych dwóch wyprawach badawczych warto choćby krótko wspomnieć. 

Koniec maja i początek czerwca 2023 roku - interesująca eksploracja tuby lawowej wulkanu Fagradalsfjall (Islandia) przez grupę mikrobiologów z Włoch i Islandii. Temperatura w jednej z jaskiń lawowych jeszcze pół roku temu sięgała 400 stopni Celsjusza. Pierwsze analizy mikroskopowe wykazały obecność w niej kolonii mikroorganizmów. Czekam na wyniki ekstrakcji DNA i sekwencjonowania genomów tych ekstremofilów, by się dowiedzieć więcej szczegółów.

W czerwcu 2023 roku miała także miejsce wyprawa badawcza na wulkan Edgecumbe (Alaska, Wyspa Kruzof) i w jego okolice. Dla przypomnienia wulkan ten jest aktywny sejsmicznie przynajmniej od 2018 roku. Wulkanolodzy lądowali helikopterem w okolicy wulkanu oraz na skraju jego krateru i wykonywali m.in. pomiary rozcieńczonego CO2 (dwutlenku węgla) - próbki te zostaną później poddane analizie izotopowej. Słynący z pewnego znamienitego prima aprilisowego żartu Edgecumbe jest wulkanem rzadko zdobywanym z uwagi na obecność niedźwiedzi grizzly w jego okolicach.

22 czerwca zarejestrowano niewielkie emisje popiołu z wulkanu Ubinas w Peru (na wysokość 1 km). Być może to początek dłuższej aktywności erupcyjnej tego czynnego wulkanu.

Także 22 czerwca rozpoczęła się słaba centralna aktywność erupcyjna kamczackiego wulkanu Kluczewska Sopka

26 kwietnia miał miejsce wylew lawy z wulkanu Tinakula (Wyspy Salomona, na zdjęciu satelitarnym Sentinel2).

Na zdjęciu Japońskiej Straży Przybrzeżnej z 15 czerwca odgazowanie japońskiej wyspy wulkanicznej Nishinoshima - jednego z moich ulubionych wulkanów.

czwartek, 8 czerwca 2023

Trzeci stopień alarmu dla filipińskiego wulkanu Mayon

Jestem w rozjazdach, zatem dzisiaj krótko. Trzeci stopień alarmu dla filipińskiego wulkanu Mayon. Kopuła lawowa tego wulkanu zintensyfikowała w ostatnich dniach swoją aktywność. Rankiem 8 czerwca z wulkanu zeszły trzy małe spływy piroklastyczne docierając na odległość 1 km (wąwozami Bonga i Basud).

W związku z tym, że Mayon jest jednym z najniebezpieczniejszych filipińskich wulkanów zapadła decyzja o prewencyjnej ewakuacji 6000 mieszkańców z tzw. Permanent Danger Zone, 6-kilometrowej strefy wokół wulkanu. Pytanie czy w kolejnych godzinach wulkan zostanie objęty 4 stopniem alarmu i ewakuacje obejmą kolejne tysiące ludzi. Zdj. Ralph Jethro.

Już 7 czerwca Mayon wyemitował obłok popiołu na wysokość 3.3 km. 

EDIT: 12 czerwca z kopuły lawowej wulkanu Mayon schodzi rozgałęziający się na dwie części wylew lawy docierając do wąwozów Milsi i Basud. Póki co erupcja filipińskiego wulkanu to spokojna erupcja efuzywna (lawowa). Kopuła lawowa w wewnętrznym kraterze Mayon w nocy żarzy się. Spadają z niej rozżarzone lawiny.

Także 7 czerwca eksplozja wulkanu Sakurajima z krateru Minamidake wyemitowała popiół na wysokość 2.5 km.

Inną ciekawostką jest rozpoczęcie erupcji efuzywnej w kalderze Halemaumau hawajskiego wulkanu Kilauea, które miało miejsce 7 czerwca o godzinie 04.44 czasu HST. Otworzyły się szczeliny, powierzchnię kaldery zaczęła pokrywać lawa, miały miejsce niewysokie fontanny lawy. Póki co nie zanosi się na erupcję ze szczelin na zboczach tego słynnego wulkanu tarczowego. 

6 czerwca w rocznicę potężnej erupcji Katmai/ Novarupta (Alaska) w 1912 roku miał miejsce kryzys sejsmiczny na wulkanie Iliamna

8 czerwca o godzinie 15.37 czasu WIB doszło do erupcji indonezyjskiego wulkanu Anak Krakatau, która wyemitowała popiół na wysokość 1 km. 

Także w kolejnych dniach stożek żużlowy wulkanu Anak Krakatau (189 m. wysokości) emitował popiół np. 11 czerwca na wysokość 3.7 km. 

Nadal nie ruszyły poszukiwania Grzegorza Gawlika, który zaginął (prawdopodobnie zginął) na japońskim wulkanie Ontake 7 kwietnia 2023 r. Śladów Grega poszukiwała załoga śmigłowca 16 maja, ale bez rezultatu. Mam nadzieję, że zostaną wkrótce wznowione, o czym nie omieszkam tutaj poinformować.

środa, 31 maja 2023

Zaginięcie Beatriz Lebena Caldevilla na wierzchołku wulkanu Etna

                                                 
Niedługo od zaginięcia mojego przyjaciela Grzegorza Gawlika (Projekt 100 Wulkanów) na japońskim wulkanie Ontake miną dwa miesiące, tymczasem chciałbym pokrótce opowiedzieć o innym tajemniczym zaginięciu, które miało miejsce na wulkanie Etna. 14 maja 2001 roku 41-letnia turystka z Madrytu Beatriz Lebena Caldevilla opuściła hotel na wysokości 1900 metrów nie zabierając z pokoju dziennika, walizki i biletu powrotnego na 16 maja, po czym zaczęła się wspinać na skraj krateru Bocca Nuova wulkanu Etna. Przy sobie miała śpiwór i mały namiot. W owym czasie trwała erupcja lawowa wulkanu Etna, a potoki lawy wypełniały dolinę Valle del Bove. Nie jest pewne czy Beatriz znała topografię kraterów centralnych Etny, w każdym razie dotarła do krateru Bocca Nuova bez przewodnika. 

Kiedy turystka nie stawiła się z powrotem do hotelu powiadomieni zostali ratownicy, którzy blisko skraju krateru Bocca Nuova odnaleźli niewielki namiot, a w nim plecak i ubrania. Hiszpańska turystka jednak zniknęła. Członkowie ekipy ratowniczej próbowali zejść do krateru Bocca Nuova, ale z powodu emisji gazów i osuwającego się gruntu dotarli jedynie na głębokość 10 metrów. Być może kobieta straciła przytomność (nie miała maski przeciwgazowej) i wpadła do krateru. Być może zsunęła się z sypkiej krawędzi krateru do jego otchłani. Mogło to być samobójstwo. Poszukiwania jej zwłok wstrzymano po 4 dniach. Od tej pory południowo-wschodnia część krateru Bocca Nuova nieformalnie była znana jako "La Spagnola". Na zdj. skraj krateru Bocca Nuova w 2007 r., zdj. S. Scalia.

Natomiast 24 września 1974 roku 120 metrów do Krateru Centralnego wulkanu Etna zszedł po drewnianej drabinie wulkanolog i przewodnik Antonio Nicoloso (1933-2007). Nicoloso już w wieku 6 lat wszedł na wulkan Etna wraz z ojcem i bratem Orazio. Zejście drabiną i przy wspomaganiu się liną oraz przebywanie w kraterze zajęło Nicoloso godzinę. Nikt do tej pory nie powtórzył do tej pory wyczynu Nicoloso, choć nieodżałowany Grzegorz Gawlik wspiął się m.in. na SE Crater Etny i w zasadzie niejednokrotnie eksplorował wszystkie obecne kratery centralne sycylijskiego wulkanu. 

Wreszcie notka o wulkanie Anak Krakatau (Indonezja), którą warto przytoczyć. W ostatnich dniach na wyspę wulkaniczną Anak Krakatau w Indonezji zawitali botanicy, by zbadać kolonizację roślinną czynnego wulkanu. Oto jakie gatunki roślin pionierskich znaleźli na Anak Krakatau.

Szkoda, że te dane nie weszły do "Sekretów wysp wulkanicznych", gdyż na pewno bym je zamieścił w opisie AK. Niemniej jednak to świeża informacja.  

1. Palma kokosowa (Cocos nucifera)
2. Drzewo Tamanu (Calophyllum inophyllum)
3. Keben okazały (Barringtonia asiatica)
4. Drzewo Xylocarpus granatum
5. Migdałecznik właściwy (Terminalia catappa)
6. Tespesja topołowata (Thepesia populnea)
7. Nipa krzewinkowa (Nypa fruticans)
8. Wilec nadbrzeżny (Ipomea pescaprae)
9. Pandan połaciowy (Pandanus tectorius)
10. Rzewnia skrzypolistna (Casuarina equisetifolia)
11. Cerbera złocista (Cerbera odollam)
12. Trawa Ischaemum muticum
13. Trawa Spinefix littoralis
14. Leucaena leucocephala z rodziny bobowate
15. Morinda cytrynolistna (Morinda citrifolia)
16. Ketmia lipowata (Hibiscus tiliaceus)
17. Gnetum gnemon z rodziny gniotowate
18. Melastoma affine z rodziny zaczerniowate
19. Fikus Ficus septica
20. Kanawalia Canavalia maritima - rodzina bobowate
21. Scewola Scaevola taccada

21 pionierskich gatunków roślin łącznie! Niesamowite jest badać wyspy wulkaniczne także pod kątem kolonizacji roślinnej i zwierzęcej. Ciekaw jestem jaka jest obecna fauna Anak Krakatau - czy na wyspie pojawiają się owady i ptaki morskie. Źródło: CA CAL Kepulauan Krakatau.

Aha, jeśli podoba Wam się mój sposób popularyzowania wiedzy o rozmaitych wulkanach (i nie tylko) to zachęcam do jednorazowego bądź dłuższego wsparcia w formie symbolicznej kawy albo dołączenia do grona Patronów i Patronek. Z góry dziękuję Wam za każde wsparcie.

https://buycoffee.to/wulkanyswiata 

https://patronite.pl/wulkanyswiata

wtorek, 30 maja 2023

Gillen D'Arcy Wood "Kraina wiecznego zimna" (2020) - recenzja

                                                                   

"Kraina wiecznego zimna"Gillena D'Arcy Wooda opowiada o heroicznej eksploracji Antarktydy w pierwszej połowie XIX wieku (lata 1837-41). Trzy rywalizujące ze sobą wyprawy polarne: francuska Dumonta D'Urville'a, amerykańska Charlesa Wilkesa oraz brytyjska Jamesa Clarka Rossa ruszają w kierunku Terra Incognita Australis. Jest to zatem wnikliwie napisana kronika mniej znanych, by nie rzec ździebko zapomnianych ekspedycji polarnych z czasów wiktoriańskich.

Ciekawe, zahaczające o opowieść marynistyczno-przygodową opisy owych pionierskich wypraw i interesujące interludia popularnonaukowe o ewolucji flory i fauny Antarktydy i subantarktycznych wysp, oddziaływaniu zmian klimatycznych na lądolód Antarktydy, poszukiwaniu południowego bieguna magnetycznego i badaniu rdzeni osadowych. Jest trochę o wulkanach: odkrycie wulkanów Erebus i Terror przez ekspedycję Rossa w 1841 roku (oba nazwane od statków Jamesa Clarka Rossa), wysp wulkanicznych Balleny'ego przez Balleny'ego, pionierska wspinaczka na czynny wulkan Erebus dokonana w 1908 r. przez członków ekspedycji badawczej "Nimrod" Douglasa Mawsona oraz historia geologiczna Wysp Kerguelena. 
 
Kolektywny i pionierski wysiłek trzech rywalizujących ze sobą wypraw na groźny i nieprzewidywalny, pełen paku lodowego i smagany huraganowym wiatrem Ocean Południowy.
 
Co ciekawe, Gillen D'Arcy Wood jest autorem książki "Tambora: The Eruption That Changed the World" (2014), która do tej pory nie ukazała się na polskim rynku wydawniczym, a traktuje o katastrofalnej erupcji indonezyjskiego wulkanu Tambora w 1815 roku i wywołanych przez nią meteorologicznych anomaliach (tzw. Rok bez Lata). Konkludując, "Kraina wiecznego zimna" powinna przypaść do gustu wielbicielom zlodowaciałej Antarktydy, ale także biologom, historykom, geologom, meteorologom, paleontologom, klimatologom, geografom czy glacjologom. To mądra i fascynująca książka. Na zdjęciu mapa wulkanów Antarktydy, z tym że należy pamiętać, iż wiele antarktycznych (nienazwanych) wulkanów znajduje się pod czapą lodową tego surowego kontynentu. Brakuje na niej także kilku antarktycznych wulkanów np. wygasłego stożka Gaussberg (Wschodnia Antarktyda) czy sąsiada Erebus, czyli wygasłego Terror.

Co słychać w świecie wulkanów? Znowu nic szczególnego. Brak znaczących erupcji wulkanicznych - może poza Popo.

W dniach 25-28 trwa efuzja lawy z subantarktycznego wulkanu Mawson Peak na wyspie Heard (z przyjemnością opisałem go w "Sekretach wysp wulkanicznych"). Niestety to dość rzadko fotografowany i wizytowany wulkan. Naukowcy wykorzystują obrazowanie satelitarne do monitorowania jego aktywności erupcyjnej.

Erupcja lawowa wulkanu tarczowego Nyamuragira w DRK znowu jest ograniczona do kaldery wulkanu. Wyciek lawy na jego zachodnim zboczu zaczął krzepnąć. Centralne jezioro lawy kongijskiego wulkanu jest obecnie stabilne.

24-25 maja doszło do erupcji freatomagmowej/freatycznej wulkanu Rincon de la Vieja w Kostaryce, w konsekwencji której powstał rozcieńczony spływ piroklastyczny. 

Rośnie uformowana w dniach 10-13 kwietnia kopuła lawowa kamczackiego wulkanu Szywiełucz

Nocą 28 maja miały miejsce intensywne fontanny lawy i emisje popiołu sięgające wysokości ponad 6 km z krateru meksykańskiego wulkanu Popocatepetl

Rankiem 29 maja zarejestrowano masywny spływ piroklastyczny na południowo-wschodnim zboczu wulkanu Sangay w Ekwadorze. Wulkanem targają częste eksplozje wulkaniańskie emitujące popiół na wysokość 5-6 km. 

27 maja wulkan San Miguel (Chaparrastique) w Salwadorze wyemitował obłok popiołu o nieznanej wysokości. 

Na zdjęciu Geonet/GNS Science pasywne odgazowanie wulkanu White Island (Nowa Zelandia) 23 maja 2023 r.

niedziela, 21 maja 2023

Pierwszy paroksyzm erupcyjny wulkanu Etna w 2023 r.

                                                                             

Od przynajmniej dwóch godzin trwa paroksyzm erupcyjny wulkanu Etna na Sycylii. Pogoda jest deszczowo-burzowa, zatem kolumny popiołu z wulkanu po prostu nie widać. Opad popiołu ma miejsce w Adrano, Biancavilla oraz w Katanii. Nieznana pozostaje wysokość kolumny erupcyjnej. Prawdopodobnie mają miejsce fontanny lawy. Opad lapilli odnotowano w Rifugio Sapienza. Wstrzymane zostały loty pasażerskie z lotniska w Katanii. 

Czekam na bardziej szczegółowe informacje. Kiepska widoczność rzeczywiście uniemożliwia śledzenie erupcji Etny na żywo. 

Miejsce paroksyzmu erupcyjnego to zapewne SE Crater. Oszacowana wysokość kolumny popiołu to 7 km. Zarejestrowano wyciek lawy z SE Crater. Być może ta erupcja to przedsmak dłuższej aktywności erupcyjnej sycylijskiego wulkanu.

Do umiarkowanej erupcji wulkanu Etna doszło 18 maja. 

W zasadzie ustała aktywność erupcyjna indonezyjskiego wulkanu Anak Krakatau

Natomiast trzecim stopniem alarmu ze względu na wzrost intensywności aktywności erupcyjnej objęty został wulkan Karangetang na wyspie Siau. 

Emisje popiołu z meksykańskiego wulkanu Popocatepetl doprowadziły do zamknięcia międzynarodowego lotniska w Puebla. Aktywność erupcyjna (wulkaniańska) meksykańskiego wulkanu jest obecnie intensywna: fontanny lawy o wysokości kilkuset metrów, wyrzucanie rozżarzonych bomb wulkanicznych i emisje popiołu. Obłoki popiołu czasem sięgają wysokości ponad 9 km.

Aktywne wylewy lawy są obecne w kalderze wulkanu tarczowego Nyamuragira w DRK. Żarzenie się wulkanu jest widoczne z miasta Goma (stan na 19 maja). 21 maja  wylew lawy pojawił się na zachodniej flance wulkanu i płynie w obrębie Parku Narodowego Virunga.

Przy okazji zapraszam do przeczytania wywiadu ze mną, w którym wspominam mojego zaginionego (zapewne nieżyjącego) przyjaciela Grzegorza Gawlika. Greg byłby na pewno zaintrygowany aktualną erupcją Etny, gdyż był to jego ulubiony wulkan. 

https://www.portalgorski.pl/patronaty/outdoor-team/12504-zdobywal-wulkany-w-sposob-bezkompromisowy-2

Udało mi się ostatnio znaleźć wspaniałe zdjęcia japońskiego wulkanu wyspiarskiego Torishima. Z przyjemnością opisałem Ptasią Wyspę w "Sekretach wysp wulkanicznych". Marzy mi się spędzenie kilku dni na bezludnej wyspie wulkanicznej w celu jej eksploracji geologiczno-przyrodniczej. Przy okazji nadal zachęcam Was do kupna "Sekretów". Chciałbym wyprzedać jej cały niewielki w sumie nakład. Pomóżcie mi w tym. A nuż lektura tej książki sprawi, że zafascynują Was wyspy wulkaniczne i generalnie wulkany. O to mi głównie chodzi. To jest mój cel nadrzędny. Zdj. Cruise Ararau.

https://www.empik.com/wulkany-sekrety-wysp-wulkanicznych-bartlomiej-krawczyk,p1343451210,ksiazka-p

czwartek, 18 maja 2023

Dwa nowe szkielety odnalezione w Pompejach

Pompeje nie przestają zaskakiwać. Włoscy archeolodzy odkryli dwa szkielety w Casti Amanti (Pompeje). Są to szkielety dwóch mężczyzn w wieku przynajmniej 55 lat, którzy zginęli wskutek przywalenia ścianą w domu podczas trzęsienia ziemi, które towarzyszyło słynnej erupcji wulkanu Wezuwiusz w 79 r.  Jeden ze szkieletów miał podniesioną dłoń - tak jakby próbował daremnie się bronić. Na palcu jednego ze szkieletów wciąż znajdował się pierścień. Być może obaj mężczyźni szukali schronienia w tym pomieszczeniu, gdy zawaliła się na nich część ściany. Obok jednego ze szkieletów archeolodzy odnaleźli wiązkę materiału, w której znajdowały się naszyjniki i monety. W pomieszczeniu znajdowała się także amfora oraz zbiór mis i dzbanów, natomiast pomieszczenie obok uchodziło za domową świątynkę z freskiem oraz wąską łazienkę i toaletę.

Do 2023 roku w Pompejach odkryto ciała przynajmniej 1000 ofiar erupcji Wezuwiusza. Ofiary zginęły najczęściej wskutek szoku termalnego związanego ze spływami piroklastycznymi i opadem popiołu na Pompeje. Wiadomo również, że zarówno przed wybuchem wulkanu, jak i w trakcie erupcji miały miejsce trzęsienia ziemi, które przyczyniły się do śmierci niektórych z mieszkańców Pompejów.

Zapewne nie ostatnie odkrycie tego typu w Pompejach. Czekam na kolejne, gdyż tragiczna erupcja Wezuwiusza w 79 r. to fascynujący temat. 

W sektorze La Virgen wulkanu Cerro Bravo (Manizales, Kolumbia) wykryto emisje dwutlenku węgla i dwutlenku siarki. Nie świadczy to jednak póki co o możliwości erupcji kolumbijskiego wulkanu. Nie zarejestrowane zostały wzmożona aktywność sejsmiczna i deformacja gruntu. 

Trwa aktywność wulkaniańska wulkanu Reventador w Ekwadorze. Obłok popiołu czasem sięga
wysokości 4.6 km. Wylew lawy na północno-wschodnim zboczu Revenatdor pozostaje aktywny.

Od lipca 2021 roku trwa spokojna efuzja lawy na wschodnim zboczu wulkanu Great Sitkin (Alaska, Aleuty). 

poniedziałek, 15 maja 2023

Cyprian Norwid pod Wezuwiuszem

                                      
Ostatnia (trzecia) część gościnnego cyklu o polskich romantykach.

Na przełomie 1845 i 1846 roku Norwid pisze, wiersz "Italiam! Italiam!", czyli dosłownie: "Do Italii!" Zawarte są w nim właściwie wszystkie najistotniejsze wątki dotyczące Italii Norwida. Mamy więc szczęśliwą, spędzoną tam młodość, podróże po Morzu Śródziemnym, zanurzenie w kulturze Włoch a także postrzeganie ich jako miejsca, gdzie myśl artysty może najpełniej się rozwinąć. 

Pod latyńskich żagli cieniem,

Myśli moja, płyń z aniołem, 

Płyń, jak kiedyś ja płynąłem:

Za wspomnieniem - płyń wspomnieniem...

Dookoła morze - morze -

Jak błękitu strop bez końca:

O! przejasne - pełne słońca. 

Łodzi! Wioseł!... Szczęść Ci, Boże...

Płyń - a nie wróć-że mi z żalem,

Od tych laurów tam różowych,

Gdzie Tass śpiewał Jeruzalem,

I od moich dni - laurowych...

W 1971 r. wiersz pojawia się na czerwonym albumie Czesława Niemena, który staje się największym popularyzatorem twórczości Norwida wśród współczesnych artystów.                                                    

Poeta przybywa do Rzymu w 1844 r. i wynajmuje mieszkanie przy Via Quattro Fontane. Szybko staje się jed­ną z naj­po­pu­lar­niej­szych po­sta­ci Po­lo­nii Wiecz­ne­go Mia­sta. W 1845 roku od­nawia sto­sun­ki z Ma­rią Ka­ler­gis; najmodniejszą i naj­bar­dziej adorowaną kobietą ów­cze­snej Eu­ro­py, która szyb­ko staje się przed­mio­tem jego mi­ło­snych wes­tchnień. Pod wpły­wem no­we­go uczu­cia, nie li­cząc się ze sta­nem swoich finansów i zdrowia, wy­ru­sza w po­dróż po Wło­szech w to­wa­rzy­stwie Ma­rii i jej licznego grona adoratorów. Wspólnie odwiedzają Pom­pe­je, Her­ku­la­num, Sor­ren­to i wy­spę Ca­pri, Poeta wspina się na szczyt We­zu­wiu­sza(!). Wspólne przebywanie i miłosna ułuda trwa aż do kanałów Wenecji, gdzie od pięknej Marii dostaje ostatecznego kosza.                                                                                 

Ale powróćmy do interesującego nas tematu. Pompeje i Herkulanum Norwid odwiedza już rok wcześniej, by powrócić do zasypanych przez Wezuwiusza miast raz jeszcze w 1848 roku.

Efektem tych wypraw jest poemat „Pompeja”, w którym opisuje wydarzenia, jakie rozegrały się w tym mieście przed tysiącem lat. To poemat, w którym autor zastosuje spotkanie i dialog zmarłych ze współczesnymi, zaś zatrzymane w czasie miasto staje się przestrzenią między teraźniejszością i przeszłością. Jego bohaterami są cienie: Marcusa Balbusa, konsula Pompejów, którego wspaniały, konny posąg odkopano w ruinach Herculanum i nieznany z nazwiska Poeta, którego opis przypomina jedną z postaci uwiecznionych na malowidle ściennym w pompejańskim Domu Dramaturga, których los zetknął w tym „pięknym”, tragicznym dniu. To oni „opowiadają” współczesnemu Poecie – Norwidowi, który zwiedzając cmentarz pompejański przysiadł na chwilę na grobie kapłanki Mammii, o tym co się wydarzyło 24 sierpnia 79 r. Poznajemy ich mentalność i duchowość, a także tętniące życiem miasto, aż do momentu wybuchu Wezuwiusza, gdy zaczyna się ogólna panika.

Tak pompejański Poeta relacjonuje swoje ostatnie chwile:                                                                                                      ……..
I nie wie już, czy goni wibracje odległe,
Słuchowi śmiertelnemu więcej niepodległe,
Czy wraca ciałem w spokój materji, czy marzy?...
Tak byłem — nagle gęsto poczułem na twarzy
Sypany mak, a zdala piorunów deszcz głuchy...

I czucia te, co bolą, gdy przechodzisz w duchy...

Relacja Balbusa, dumnie siedzącego na koniu jest również przejmująca:                                                                                                                 …….                                                                                                                                                            

 A lewą cugli sięgam... Powietrze złociste
Owiało mię, rąk chmurę widziałem w lawinie,
I różnych świątyń różne chóry uroczyste,
Tu, tam błyskawicami z cieniu wyrywane.
A koń mój szalał, w bruki bijąc coraz ciszéj,
Jakby na błonia wchodził wciąż zasypywane,
A ja — milczałem, czując, że nikt już nie słyszy...

VI.

«I stało się, że nagle poznałem na twarzy
Sypany mak, a zdala piorunów deszcz głuchy,
Ciemność, która jak ogień obejma i parzy,
I czucia te, co bolą, gdy przechodzisz w duchy...
Taki to Jowisz ze mnie!...»

VII.

 ...To Balbus rzekł. Potem,
Znikając, zwolna łączył się z poety cieniem,
Jak włókna dwu obłoków, w jeden spartych grzmotem
I osrebrzonych jednym księżyca promieniem
I znikli...

Obaj bohaterowie Poematu w ostatnich chwilach swego życia, zanim znikli zasypani popiołem poczuli w pewnym momencie na twarzach sypany mak, a do ich uszu dochodził z dala piorunów deszcz głuchy. A do tego chmura idąca w lawinie.                                                                                                         

To nic innego jak spotkanie ze spływem piroklastycznym; który rzeczywiście pochłonął oba miasta, poetycko opisanym przez Norwida.

Refleksja nad historią przysypanych popiołem miast i upadkiem kultury antycznej powracać jeszcze będzie wielokrotnie w twórczości poety.                                                                                                  

W wierszu „To rzecz ludzka!..” tak będzie pisał o niszczącym działaniu czasu:

Wszystko mi tu łamkie, kruche

Gdzie obrócę dłoń, ruina.

Wieją wiatry na posuchę,

Na posuchę iłknię ślina,

Proch - a wawrzyn w proch idący,

I czas górą się niosący...

Pobyt Cypriana Kamila Norwida we Włoszech nie trwał zbyt długo – szczególnie jeśli porównamy go z okresem paryskim – okazał się jednak dla artysty jednym z najważniejszych życiowych doświadczeń. To tu kształtował się jego zmysł estetyczny.

Późniejsze lata spędzone głownie w Paryżu, przerywane epizodami pracy w Nowym Jorku i Londynie, były latami wytężonej pracy, ale i niezrozumienia przez kolegów artystów, literackich krytyków i czytelników. Odbiorcy jego poezji, prozy, rozpraw filozoficznych nie byli w stanie zrozumieć jego twórczości. Świadczą o tym między innymi słowa Juliana Klaczki, krytyka literackiego, który twórczość Norwida podsumował następująco: „Promethidiony, zwolony i inne androny”!

W jednym z najsłynniejszych wierszy z tego okresu „Po to właśnie” Norwid zastanawia się nad ludzkim losem, co on przyniesie, jak potoczy się historia i jaką rolę odegra w niej dana jednostka. Bo przecież  każdy człowiek wchodzi w jakiś sposób, w skład wielkiej machiny dziejowej, toczącej się przy udziale wszystkich, jednak nikt nie jest w stanie przewidzieć, na ile jego wysiłek zda się w przyszłości i jaka pamięć (czy w ogóle jakakolwiek) po nim zostanie.                                                                                                                                                                      

Coraz to z Ciebie jako z drzazgi smolnej
Wokoło lecą szmaty zapalone
Gorejąc nie wiesz czy stawasz się wolny
Czy to co Twoje będzie zatracone
Czy popiół tylko zostanie i zamęt
Co idzie w przepaść z burzą. Czy zostanie
Na dnie popiołu gwiaździsty dyjament**
Wiekuistego zwycięstwa zaranie?........

I ten utwór, po latach doczekał się drugiego życia. Stał się mottem powieści Jerzego Andrzejewskiego – „Popiół i diament”, a także filmu Andrzeja Wajdy pod tym samym tytułem. W 1995 roku zaś pojawił się na wydanej przez zespół Closterkeller płycie 'Scarlet'.  

Norwid nigdy nie zaznał uznania za życia. Zmarł w paryskim przytułku w biedzie i zapomnieniu, a jego ostat­nie za­pi­sa­ne sło­wa brzmia­ły: „C.N. zasłużył na dwie rzeczy od Społeczeństwa Polskiego, to jest, ażeby oneż społeczeństwo nie było dlań obce i nieprzyjazne”.

Oryginalność i piękno poezji Norwida zostały docenione dopiero w dwudziestym wieku za sprawą młodopolskiego poety Zenona Miriama Przesmyckiego. Dziś Jego utwory są nie tylko cenione i uznawane za jedne z najbardziej oryginalnych na tle reszty twórców późnego romantyzmu, ale także inspirują nam współczesnych.

24 sierpnia 2021 roku, w 200 rocznicę urodzin wybitnego twórcy i Polaka, w pałacu w Dębinkach (powiat wyszkowski) Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego uroczyście podpisał list z miejscowym samorządem o współprowadzeniu Muzeum poświęconego Norwidowi. Kiedy zostanie otwarte, tego na razie nikt nie wie. Ważne, że wreszcie powstanie placówka, w której zgromadzone zostaną pamiątki po czwartym Wieszczu, że po dwusetnej tułaczce powróci na Mazowsze!

 ** I tu mała dygresja łącząca Norwida z wulkanizmem, a dotycząca diamentów. Ostatnie badania dotyczące diamentów występujących w kimberlicie, pozwalają sądzić, że diamenty wykrystalizowały się z alkalicznej magmy maficznej in situ około 990-4250mln lat temu, na dużych głębokościach (zwykle 125-200 km, niektóre 300-400 km), w temperaturze 900-1300°C i ciśnieniu około 4,5-6 MPa). Do strefy przypowierzchniowej zwanej kratonem, zostały wyniesione później, w czasie gwałtownego wznoszenia się magmy i towarzyszących im silnych ruchów tektonicznych.

Na zdjęciach archiwalnym erupcja Wezuwiusza około roku 1944 oraz poeta Cyprian Norwid.