Tragiczna erupcja pliniańska Wezuwiusza w 79 r.

                                                    

Rzymianie zamieszkujący ruchliwe porty Pompeje i Herkulanum sądzili, że leżący w pobliżu Wezuwiusz (którego nazwa pochodzi prawdopodobnie z języka greckiego i może oznaczać: „Nieugaszany” bądź „Ciskający przemocą”) był wulkanem wygasłym; wszak nie wybuchał od tysięcy lat, a jego zbocza urzekały zielenią sadów oliwnych i winnic, jednak w pewien sposób zdawali sobie sprawę z potęgi góry. Paradoksalnie dzień przed tragedią obchodzono rzymskie święto poświęcone Wulkanowi – Vulcanalia. Dziękowano bóstwu za zbawienny ogień, który co roku przygotowywał pola pod uprawy. Niestety, w feralnym 79 roku Wulkan okazał swą nieprzewidywalną naturę i zesłał kataklizm na Pompeje, Herkulanum i Stabie.

Patrząc z dzisiejszej perspektywy można było ten kataklizm przewidzieć. Dni poprzedzające wybuch Wezuwiusza niepokoiły mieszkańców okolicznych miast lekkimi wstrząsami ziemi. Innym symptomem było wyschnięcie okolicznych źródeł, do którego doprowadziły rosnące temperatury gruntu. Były to znaki, które wskazywały, że erupcja wulkanu jest kwestią czasu; uznawano je jednak za przejaw gniewu bogów, a nie ostrzeżenie. Niestety żadne bóstwo nie było w stanie uchronić mieszkańców Pompei i Herkulanum przed gniewem Wezuwiusza.

24 sierpnia AD 79, wczesnym popołudniem nastąpił wybuch, który wyrzucił słup popiołów na wysokość 20 kilometrów. Jednym z narratorów katastrofy był osiemnastoletni Pliniusz Młodszy, który wybuch wulkanu obserwował ze swojej willi położonej w Mizenum, mieście ulokowanym po drugiej stronie zatoki neapolitańskiej. W tym samym czasie jego wuj i dobrodziej - Pliniusz Starszy, który dowodził eskadrą rzymskiej floty wojennej stacjonującą w Mizenum, wysłał kilka galer, by ratować swych przyjaciół mieszkających w Stabii, niedaleko Pompei. Ląduje jednak kilka kilometrów dalej i resztę drogi odbywa lądem. Dociera do przyjaciół i spędza z nimi jakiś czas przed drogą powrotną na statek. Udaje mu się dotrzeć na wybrzeże, gdzie wyzionie ducha (prawdopodobnie się udusił, z powodu wysokiego stężenia siarki i pyłów w powietrzu).

Tą ostatnią wyprawę Pliniusza Starszego relacjonuje jego siostrzeniec Tacytowi (Księga VI, list XVI), który go prosi aby zdał relację z wydarzeń. W drugim liście (Księga VI, list XX) opisuje szczegółowo katastrofę z 79 roku i swoje przeżycia z nią związane.

Przytaczam oba listy w całości. Ten o Pliniuszu Starszym w przekładzie związanego z Wielkopolską - Romana Ziołeckiego, z 1837 r. ( Listy K. Pliniusza Cecylisza Sekunda tom II Księga 6)

K. Pliniusz Tacytowi pozdrowienie zasyła. Prosisz mnie, abym ci zgon wuja mojego opisał, byś go tem lepiej podadź potomności zdołał. Dzięki ci składam za to. Gdyż widzę, że śmierć jego, jeżeli ty ja uczcisz, nieśmiertelna czeka sława. Chociaż albowiem w klęsce najpiękniejszej krainy, równie jak narody, jak miasta pamiętnym zginał przypadkiem jakoby wiecznie żyć mając; chociaż sam bardzo wiele i trwałych dzieł utworzył: wielce się jednakże do nieśmiertelności jego, wieczności twych pism przyłoży. Ja z mej strony, uważam tych ludzi, którym z daru Bogów dostało się w udziale albo działać rzeczy opisu godne, albo pisać na czytanie zasługujące, za szczęśliwych; za najszczęśliwszych zaś, których jedno i drugie spotkało. W liczbie tych będzie wuj mój, tak przez własne swe dzieła jak i przez twoje. Tem więc chętniej zlecenia twego się podejmuję, a nawet go pragnąłem. Znajdował się on w Mizenum i osobiście flocie przywodził. Dnia 23 sierpnia około godziny siódmej dziennej matka moja oznajmiła mu, iż się chmura nadzwyczajnej wielkości i kształtu ukazuje. On pod ten czas ugrzawszy się na słońcu, potem zimną wziąwszy kąpiel, zjadł był obiad leżąc i pracował w naukach: kazał więc podać sobie trzewiki i wszedł na miejsce, z którego owo zjawisko najlepiej można było widzieć. Wznosiła się chmura (z dala patrząc nie wiedzieli z której góry: potem dowiedziano iż z Wezuwiusza) podobieństwo jej i postać żadne drzewo bardziej jak sosna nie wyobrażało. Gdyż wznosząc się jakoby na bardzo wysokim pniu na kilka się rozdzielała gałęzi. Rozumiem dla tego, że mocnym w górę wyrzucona wiatrem, potem z osłabieniem tegoż albo też pod własnym ulegając ciężarem, wszerz się rozchodząc znikała: białego niekiedy, niekiedy brudnego i plamistego będąc koloru, w miarę jak ziemię i popiół z sobą unosiła. Zdało się to jemu, jako mężowi bardzo uczonemu, rzeczą nadzwyczajna i bliższego poznania godną. Każe tedy przysposobić sobie lekki statek; i zdaje na wole moją, jeżelibym chciał razem z nim jechać. Odpowiedziałem, że uczyć się wolę; a właściwie też dał mi coś do pisania. Wychodził już z domu; w tem odbiera list od Rektyny, żony Cezyusza Bassa, grożącej przerażonej niebezpieczeństwem (jej bowiem letnie mieszkanie leżało tuż u spodu, i ucieczka stamtąd tylko okrętem była podobna) błagała go, ażeby ją z tak wielkiego wyrwał niebezpieczeństwa. Zmienił on i to co w zamiarze uczonym tylko postanowił, wykonał z największym poświeceniem siebie. Rozkazał spuścić czterorzędowe okręty; mając nie tylko Rektynie, lecz i wielu innym nieść pomoc (wybrzeże bowiem z przyczyny swej przyjemności bardzo było ludne). Spieszy tam skąd inni uciekają, i prostą drogą ster wprost skierowawszy ku niebezpieczeństwu dąży; tak dalece od bojaźni wolny, iż każde owego nieszczęsnego zjawiska poruszenie, kadzą postać, tak jak okiem dostrzegł dyktował i rysował. Już popiół na okręty padał, coraz gorętszy i gęstszy im się bardziej zbliżał, już nawet purchate i czarne, przepalone i w ogniu spękane kamienie, już nagła się ukazała mielizna i brzegi nieprzystępne przed zwaliskami góry. Zastanowiwszy się cokolwiek czyby miał nawrócić po chwili sternikowi napominającemu, ażeby tak uczynił rzekł: „Śmiałym szczęście sprzyja, udaj się do Pomponiana”. Tenże znajdował się w Stabiach za zatoką. Gdyż tamże morze w zakręty i zwolna się krzywiące brzegi wchodzi. Tenże chociaż tam jeszcze niebezpieczeństwo nie bliskiem, widzianem jednakże było i gdy się powiększało, nawet nader bliskim być mogło, kazał był sprzęty na okręty poznosić w pewnem przedsięwzięciu ucieczki, skoroby się wiatr przeciwny uspokoił. Z którego to pomocą mój wuj na ten czas bardzo dogodnie przybiwszy, uściskał i cieszył drżącego, i dodawał mu odwagi, i dla uśmierzenia bojaźni jego przez ufność we własne bezpieczeństwo, do łaźni się zanieść kazał. Po kąpieli położył się, wieczerzał i jeszcze z wesołością, albo co równie jest wielkim z udaniem wesołości. Z góry Wezuwiusz tymczasem na kilka miejscach szerokie szerokie płomienie i wielkie wybuchały pożary, których połysk i światło ciemność nocy jeszcze powiększała. On zaś dla zaspokojenia bojaźni powiadał, że to wsi z przestrachu od włościan na pastwę płomieni zostawione i opuszczone w samotności się palą. Udał się potem na spoczynek i w istocie spal snem niezmyślonym. Gdyż oddech jego, który dla sytości ciała cokolwiek ciężki miał i głośny, słyszeli ci co koło progu przechodzili. Lecz dziedziniec, z którego się do mieszkania wchodziło, popiołem i zmieszanymi z nim purchatymi kamieniami tak już wysoko był się napełnił, iż gdyby kto dłużej w pokoju pozostał, wyjść z niego nie mógł. Przebudzony wyszedł i udał się do Pomponiana i innych, którzy nie spali. Wspólnie się tedy naradzają, czy pomiędzy budynkami pozostać, czy też po otwartem miejscu chodzić: gdyż od częstego i gwałtownego trzęsienia ziemi budynki się chwiały i jakby z posad swych wyruszone raz na tę, drugi raz na ową stronę zdawały się nachylać, lub napowrót wracać. Pod gołem znów niebem obawiano się spadku purchatych kamieni chociaż lekkich i wypalonych. Ostatnie jednakże porównując niebezpieczeństwo wybrano. U niego jeden powód przemagał nad drugim, u innych zaś bojaźń tylko nad bojaźnią. Pokładłszy poduszki na głowy chustkami je przymocowali. To było ochroną przeciw spadającym przedmiotom. Gdzie indziej był już dzień, tam zaś ciemność nad wszystkie nocy czarniejsza i gęstsza, którą jednak wiele pochodni i rozmaite przerzedzały światła. Postanowił wyjść na brzeg i z bliska zobaczyć czyby się już morzem puścić można, które wciąż jeszcze wzburzone i do żeglugi niezdatne było. Tamże na rozłożonym spoczywając płótnie, po dwakroć zimnej sobie kazał podać wody i napił się. Nareszcie płomienie i zapach siarki płomieni poprzednik innych do ucieczki zmusza a jego wzbudza. Na dwóch wsparty niewolnikach powstał i natychmiast upadł, gdy mu jak się domyślam gęstszy cokolwiek dym oddech zatamował i żołądek skurczył; a miał go tez z przyrodzenia słaby i wąski i do częstego odbijania skłonny. Skoro dzień wrócił (trzeci to po owym, który on po raz ostatni był widział) znaleziono ciało jego całkowite, nienaruszone i tak zupełnie odziane jak był ubrany; postawa ciała bardziej do śpiącego jak umarłego podobna. Ja i matka moja byliśmy przez ten czas w Mizenum. Lecz to nie ma z historyą związku; nic też więcej prócz zgonu jego wiedzieć nie chciałeś. Zakończę tedy. To jedno tylko dodam, iż wszystko przy czem obecnym byłem, i com słyszał natychmiast; a w tedy się zwykle jeszcze bardziej zgodnie z prawdą opowiadają zdarzenia, wiernie opisałem. Ty rzeczy najważniejsze wybierzesz. Co innego bowiem jest list, co innego historya, co innego dla przyjaciół, co innego dla wszystkich pisać. Bądź zdrów!

Następnego poranka, 25 sierpnia, światło dzienne nie rozproszyło ciemności w Mizenum. Ludzi zaczęła ogarnia panika. Wielu oczekiwało boskiej pomocy, choć jeszcze liczniejsi byli przekonani, że bogowie ich opuścili i że piekielne ciemności na zawsze spowiły wszechświat. Tak to oddaje Pliniusz w swoim drugim liście do Tacyta. Tekst przetłumaczony współcześnie (prof. Ireneusz Mikołajczyk z UMK w Toruniu).

Pliniusz pozdrawia Tacyta

1. Powiadasz, że po liście o śmierci mojego wuja, który napisałem ci na twoje żądanie, chcesz się dowiedzieć nie tylko o niepokojach, lecz także o nieszczęściach, które zniosłem w Mizenum (zacząłem bowiem o tym i przerwałem). "Chociaż strach i wspomnieć o tym ... zacznę jednak".

2. Kiedy wuj odpłynął, pozostałą część dnia spędziłem na zajęciach (z tego powodu pozostałem); potem następowały kolejno: łaźnia, obiad i krótki niespokojny sen. 3. Już w ciągu kilku dni odczuwalne było trzęsienie ziemi; nie obawiano się go, dlatego że w Kampanii jest ono czymś normalnym. W tę noc jednak na tyle się nasiliło, iż wydawało się, że wszystko nie tylko rusza się, ale i przewraca. 4. Matka wbiegła do mojej sypialni: ja akurat zamierzałem wstać, żeby ją obudzić, gdyby jeszcze spała. Usiedliśmy na podwórzu, które wąskim pasem ciągnęło się pomiędzy zabudowaniami i morzem. 5. Nie wiem, czy nazwać to odwagą czy głupotą (zacząłem wtedy osiemnasty rok życia): proszę o księgi Tytusa Liwiusza i w poczuciu pełni bezpieczeństwa czytam, a nawet kontynuuję to zajęcie robiąc notatki. Niespodziewanie pojawia się przyjaciel wuja, który niedawno przyjechał do niego z Hiszpanii: zobaczywszy, że siedzimy z matką, a ja na dodatek czytam, rzucił się na nas czyniąc matce wyrzuty, że jest taka beztroska, a ja nie zdaję sobie sprawy z niebezpieczeństwa. Pogrążyłem się w lekturze.

6. Była już pierwsza godzina w ciągu dnia i dzień był mroczny, jakby osłabły. Budynki dookoła trzęsły się, chociaż znajdowaliśmy się na otwartym, ale wąskim terenie i było bardzo prawdopodobne, że one się zawalą. 7. Wtedy ostatecznie zdecydowaliśmy się opuścić miasto: za nami ciągnęła przerażona rzesza ludzi, którzy przypisują sobie cudzą decyzję i w przerażeniu wydaje się im to w pełni uzasadnione. Ogromna liczba ludzi napierała na nas i popychała naprzód. 8. Wyszedłszy za miasto zatrzymaliśmy się. Tu zdarzyło się wiele rzeczy dziwnych i wiele przerażających. Wozy, które kazaliśmy wysłać przodem, znajdujące się na zupełnie równej powierzchni, rzucało z boku na bok, mimo że je podpierano kamieniami. 9. Widzieliśmy jak morze cofa się w głąb, a ziemia, wstrząsając się, jakby odrzucała je od siebie. Brzeg, bez wątpienia, posuwał się naprzód. Wiele stworzeń morskich ugrzęzło na suchym piasku. Z drugiej strony w czarnej strasznej chmurze wybuchały i przebiegały ogniste zygzaki, które ją rozszczepiały długimi pasmami płomieni, podobnymi do błyskawic, ale większymi.

10. Wtedy przyjaciel z Hiszpanii zaczął szczególnie gorąco nas przekonywać: "Jeśli twój brat, a twój wuj, żyje, pragnie, abyście ocaleli; jeśli zginął, pragnął oczywiście, abyście pozostali przy życiu. Dlaczego zwlekacie z ucieczką"? Odpowiedzieliśmy, że nie jesteśmy w stanie myśleć o własnym ocaleniu nie wiedząc, czy wuj żyje. 11. On nie czekając uciekł dalej, ratując się z niebezpieczeństwa szybkim biegiem. Niedługo potem chmura ta zaczęła opuszczać się na ziemię i zakryła morze: otoczyła Capri i skryła ją: zasłoniła przylądek myzeński. 12. Wtedy moja matka zaczęła prosić, przekonywać, w końcu nakazywać, abym w jakikolwiek sposób ratował się ucieczką: młodzieńcowi to się uda; ona zmęczona latami i chorobami spokojnie umrze wiedząc, że nie stał się dla mnie przyczyną śmierci. Zaprotestowałem stanowczo mówiąc, że mogę żyć tylko razem z nią wziąwszy ją pod rękę zmusiłem, żeby przyśpieszyła kroku.

13. Podporządkowała się temu z trudem, wyrzucając sobie, że to mnie zatrzymuje. Zaczął już sypać się popiół, początkowo jeszcze rzadki. Obejrzawszy się zobaczyłem, że zaczyna nas otaczać gęsty mrok, który podobny do potoku, rozlewał się w ślad za nami po ziemi. "Skręcimy z drogi - powiedziała - dopóki jest widno, żeby nie zgubić się po drodze i żeby nas nie rozdeptali w ciemnościach nasi współtowarzysze". 14. Ledwie podjęliśmy taką decyzję, gdy nastała ciemność, nie taka jak w bezksiężycową lub pochmurną noc, ale taka, że nic się rozpoznać ich po głosach; jedni opłakiwali swoją zgubę, drudzy zgubę swoich; niektórzy ze strachu przed śmiercią modlili się o nią, wielu wyciągało ręce do bogów, ale większość twierdziła, że bogów nigdzie nie ma i że dla świata nastała ostatnia wieczna noc. Nie brakowało i takich, którzy powiększali prawdziwe niebezpieczeństwo, zmyślonymi opowieściami. Mówiono, że w Mizenum jeden budynek zawalił się, inny płonie: była to nieprawda, ale im wierzono. 16. Nieco przejaśniło się: jednakże wydało nam się, że to nie świt, a zbliżający się ogień. Ogień zatrzymał się w dali; znowu nastały ciemności; popiół posypał się gęsto i obficie. Przez cały czas wstawaliśmy i strząsaliśmy go; w przeciwnym wypadku zostalibyśmy nim zasypani i zaduszeni pod jego ciężarem. 17. Mogę się pochwalić: w takim położeniu nie wyrwał mi się z ust ani jeden jęk, ani jedno bojaźliwe słowo; myślałem tylko, że zginę ze wszystkimi i wszystko zginie ze mną, nieszczęśliwym, i to było wielkim pocieszeniem w śmierci.

18. W końcu mrok zaczął ustępować zmieniając się jakby w dym lub we mgłę; szybko nastał prawdziwy dzień, a nawet zaświeciło słońce, ale żółtawe i zamglone, jak w czasie zaćmienia. Oczom przerażonych jeszcze ludzi wszystko ukazało się zmienione; wszystko było zasypane głębokim popiołem jakby śniegiem. 19. Wróciwszy do Mizenum i doprowadziwszy siebie do porządku spędziliśmy noc w nadziei i strachu. Strach wziął górę; albowiem i trzęsienie ziemi trwało nadal i bardzo wielu, straciwszy zmysły od groźnych przepowiedni, drwiło sobie ze swoich i cudzych nieszczęść. 20. My jednak, chociaż doświadczyliśmy już niebezpieczeństwa i oczekiwaliśmy go, nie zdecydowaliśmy się na ponowną ucieczkę, dopóki nie otrzymamy wiadomości od wuja.

Przeczytasz to, nie dlatego, żeby przenieść to do historii: opowiadanie to w żadnym wypadku nie jest jej godne. Jeśli nie jest godne i listu, to winien jesteś ty sam: przecież domagałeś się go.

Bądź zdrów!

Oba listy powstały prawie trzydzieści lat po katastrofie, stąd część współczesnych badaczy podważa zamieszczone w nich daty i wydarzenia. Ale to temat na kolejne rozważania. W obu listach Pliniusza obok relacji z przebiegu wydarzeń oddana jest atmosfera niepewności, strachu i obaw jaka towarzyszyła jemu i jemu współczesnym w godzinach kataklizmu. Wybuch Wezuwiusza wstrząsnął nim i całym starożytnym światem. Zjawisko, które obróciło w niebyt trzy wspaniałe miasta: Pompeje, Herkulanum i Stabie było czymś przerażająco niezwykłym. I takim pozostało do dziś.

Od tego czasu Wezuwiusz dawał o sobie znać około 200 razy. Ostatni raz przypomniał o swoim istnieniu 13 marca 1944 roku i od tego czasu nie przejawia aktywności. Obecnie wulkan jest w stanie drzemki. Od Pliniusza Młodszego pochodzi nazwa typu erupcji pliniańskiej obejmującej wysoką kolumnę popiołu w kształcie grzyba/drzewa pinii i występowanie spływów piroklastycznych. 

W Pompejach zginęło ponad 2000 osób, w Herkulanum ponad 300. Wskutek erupcji Wezuwiusza w 79 r. mogło zginąć nawet 16 000 ludzi, ale precyzyjna liczba ofiar śmiertelnych wciąż pozostaje nieznana.

Dołączone obrazy:

Pierre-Henri de Valenciennes 1813 - Erupcja Wezuwiusza, Sierpień 24, AD 79, Tuluza - Musée des Augustins. Na pierwszym planie śmierć Pliniusza Starszego.

Angelica Kauffmann 1785 – Pliniusz Młodszy i jego matka w Mizenum – Art. Muzeum Uniwersytetu Princeton

Dwa nowe szkielety odnalezione w Pompejach

Pompeje nie przestają zaskakiwać. Włoscy archeolodzy odkryli dwa szkielety w Casti Amanti (Pompeje). Są to szkielety dwóch mężczyzn w wieku przynajmniej 55 lat, którzy zginęli wskutek przywalenia ścianą w domu podczas trzęsienia ziemi, które towarzyszyło słynnej erupcji wulkanu Wezuwiusz w 79 r.  Jeden ze szkieletów miał podniesioną dłoń - tak jakby próbował daremnie się bronić. Na palcu jednego ze szkieletów wciąż znajdował się pierścień. Być może obaj mężczyźni szukali schronienia w tym pomieszczeniu, gdy zawaliła się na nich część ściany. Obok jednego ze szkieletów archeolodzy odnaleźli wiązkę materiału, w której znajdowały się naszyjniki i monety. W pomieszczeniu znajdowała się także amfora oraz zbiór mis i dzbanów, natomiast pomieszczenie obok uchodziło za domową świątynkę z freskiem oraz wąską łazienkę i toaletę.

Do 2023 roku w Pompejach odkryto ciała przynajmniej 1000 ofiar erupcji Wezuwiusza. Ofiary zginęły najczęściej wskutek szoku termalnego związanego ze spływami piroklastycznymi i opadem popiołu na Pompeje. Wiadomo również, że zarówno przed wybuchem wulkanu, jak i w trakcie erupcji miały miejsce trzęsienia ziemi, które przyczyniły się do śmierci niektórych z mieszkańców Pompejów.

Zapewne nie ostatnie odkrycie tego typu w Pompejach. Czekam na kolejne, gdyż tragiczna erupcja Wezuwiusza w 79 r. to fascynujący temat. 

W sektorze La Virgen wulkanu Cerro Bravo (Manizales, Kolumbia) wykryto emisje dwutlenku węgla i dwutlenku siarki. Nie świadczy to jednak póki co o możliwości erupcji kolumbijskiego wulkanu. Nie zarejestrowane zostały wzmożona aktywność sejsmiczna i deformacja gruntu. 

Trwa aktywność wulkaniańska wulkanu Reventador w Ekwadorze. Obłok popiołu czasem sięga
wysokości 4.6 km. Wylew lawy na północno-wschodnim zboczu Revenatdor pozostaje aktywny.

Od lipca 2021 roku trwa spokojna efuzja lawy na wschodnim zboczu wulkanu Great Sitkin (Alaska, Aleuty). 

Pompeje wciąż odkrywają mroczne sekrety

Archeolodzy odkryli dobrze zachowane ciała dwóch mężczyzn w zniszczonych przez erupcję wulkanu Wezuwiusz w 79 roku Pompejach.  Jeden z nich w wieku 30-40 lat zapewne był lokalnym arystokratą, gdyż nosił wełniany płaszcz. Drugi w wieku pomiędzy 18-23 lat nosił tunikę i miał kilka zmiażdżonych kręgów, co sugeruje że mógł być niewolnikiem bogatego jegomościa. Ciała obu mężczyzn odkryto w Civita Giuliana, 700 metrów na północny zachód od centrum Pompejów w przejściu o szerokości 2.20 metrów. Zachowały się kości i zęby obu mężczyzn, którzy zapewne szukali bezpiecznego schronienia, gdy dopadł ich spływ piroklastyczny z Wezuwiusza. Pompeje to zdecydowanie jedno z najwspanialszych miejsc archeologicznych - co rusz wychodzą tam na jaw nowe ekscytujące odkrycia. Trzymam kciuki za kolejne. 

Być może do ostatniej aktywności erupcyjnej na Marsie doszło około 53 000 lat temu w regionie zwanym Cerberus Fossae blisko potężnego wulkanu tarczowego Elysium Mons. Miejsce erupcji wygląda niczym niedawno (w skali geologicznej) aktywna szczelina, z której doszło do silnej emisji popiołu i pyłu. Na erupcję wskazuje symetryczny wygląd szczeliny i obecność ciemniejszego materiału. Do tej erupcji mogło dojść pomiędzy 210 000 a 53 000 lat temu. Była by to najmłodsza do tej pory erupcja wulkaniczna na Czerwonej Planecie. Być może Mars nadal jest aktywny wulkanicznie. 

Kilauea i Pompeje

Pod Poznaniem początek zimy i silne wiatry, a wulkany na świecie jakoś osłabiły swą aktywność erupcyjną, stąd też brak postów na blogu.

1) Kilauea (Hawaje) - Erupcja lawowa trwa w dwóch lokalizacjach. Poziom jeziora lawy w kraterze Halema`uma`u fluktuuje pozostając na wysokości 50-60 metrów ponad powierzchnią krateru. Stożek Pu`u `O`o produkuje wylew lawy zwany Kahauale`a 2 - niektóre z jego odgałęzień palą las na północny wschód.

2) Pompeje w coraz gorszym stanie. Włoski rząd kompletnie zaniedbał tę niebagatelną atrakcję turystyczną w pobliżu Wezuwiusza. Dla publiki otwartych jest w tej chwili zaledwie 5 miejsc, a w 1956 roku do zwiedzania udostępnione były 64. Z powodu opadów i silnych wiatrów walą się ściany antycznej metropolii. W ozdobionym freskami Domu Małej Fontanny odpada gips. Fundusze przeznaczone na odrestaurowanie ruin mogła przejąć i sprzeniewierzyć mafia. W 2010 roku doszło do zawalenia się ozdobionego freskami Domu Gladiatorów, co wywołało publiczne oburzenie. 

Pompeje Drzew i Krzywy Las

Około 298 milionów lat temu wulkaniczny popiół pogrzebał tropikalny las w tzw. Wewnętrznej Mongolii w północnych Chinach. Unikalne znalezisko zostało odkryte w lutym 2012 roku w pobliżu kopalni węgla blisko miasta Wuda przez paleobotanika Hermanna Pfefferkorna z Pensylvanii oraz chińskich badaczy. Erupcja wulkanu pozostawiła 100 centymetrową warstwę popiołu, która opadła na las niszcząc rośliny i łamiąc drzewa. Niektóre ze zbadanych skamieniałych gatunków widłaków Sigillaria i nagonasiennej sosny Cordaites rosły na wysokość 25 metrów czy więcej. Niższe drzewa z gatunku Noeggerathiales tworzyły dla tych najwyższych osłonę. Na deser coś dziwacznego z Polski - tzw. "Krzywy Las" w Nowym Czarnkowie 4 km od Gryfina - 100 sosen z pniami skręconymi pod kątem 90 stopni i wygiętymi ku górze w kierunku północnym. Warto byłoby tam pojechać i porobić zdjęcia.

Wezuwiusz AD. 79

Zagłada Pompejów, Herkulanum i Stabie.

Erupcja wulkanu Wezuwiusz 24-25 sierpnia 79 roku składała się z dwóch faz: fazy pliniańskiej, w której wyrzucony materiał wulkaniczny uformował wysoką kolumnę erupcyjną oraz z fazy peleańskiej, w której ze zboczy wulkanu zeszły gorejące chmury (lawiny gazowo-pyłowe). Termin pliniański pochodzi od Pliniusza Młodszego, który udokumentował tragiczny wybuch wulkanu i zagładę Pompejów, Herkulanum i Stabie. Spływy piroklastyczne przyczyniły się do uszkodzenia miejskich ścian, natomiast opad popiołu i pumeksu w trakcie fazy pliniańskiej erupcji Wezuwiusza pogrzebał niskie struktury mieszkaniowe, zawalał dachy, etc. Kolumna tefry z 24 sierpnia 79 roku przypominała atomowy grzyb formujący się w trakcie eksplozji nuklearnej i sięgała według Pliniusza wysokości 20-33 km. Miał miejsce deszcz popiołu i pumeksu na południe od wulkanu, roznoszony dalej przez wiatry. Opad popiołu i pumeksu trwał 18 godzin grzebiąc Pompeje, Herkulanum i Stabie. Rankiem 25 sierpnia budynki w Pompejach nie nadawały się do zamieszkania z powodu zawalonych dachów i podłóg. 2000 mieszkańców zginęło z szacunkowych 20 000 ludzi, których exodus został udokumentowany. Kompletnej zagłady antycznego miasta dopełniły gorejące chmury, które nadeszły wczesnym ranikem 25 sierpnia 79 roku. Doszło do zapadnięcia się kolumny erupcyjnej, która spowodowała wygenerowanie spływów piroklastycznych. O 6.30 rano pierwsza gorejąca chmura, 7.30 rano - kolejne największe gorejące chmury. Wówczas destrukcja Pompejów w ciągu zaledwie 2 minut była kompletna. Nieodwracalna. Rankiem 26 sierpnia 79 roku nad Wezuwiuszem zapadła martwa cisza.

Opis kolumny pliniańskiej autorstwa Pliniusza Młodszego:

"Miała wygląd i kształt drzewa i na oko sprawiała wrażenie wielkiej pinii, mianowicie wzniósłszy się do znacznej wysokości w postaci mocno wydłużonego pnia, rozpostarła poziomo jakby konary... Z jednej strony była lśniąco biała, z drugiej upstrzona plamami i brudnoszara, na skutek zawartości ziemi i popiołu. Olbrzymi obłok zakrył słońce i całe niebo. W południe w Pompejach zapadł mrok, a potem noc, ale gęstsza niż noc zwykła i o wiele bardziej gorąca, absolutnie czarna, taka, jaka panuje w szczelnie zamkniętej komnacie. Ciemności rozświetlały tylko błyskawice oraz blask wyprysków płomieni, bijących ze stoków Wezuwiusza. Coraz silniejsze konwulsje ziemi kołysały domami, które wydając się jakby oderwane od swych fundamentów, przesuwały się w jednym kierunku, to znowu, powróciwszy do pionu, wychylały się w przeciwnym".

Pompeje - zniszczony Dom Gladiatorów

W ruinach Pompejów zawalił się 2000-letni 'Dom Gladiatorów'. Pompeje zostały zniszczone w trakcie katastrofalnej erupcji Wezuwiusza 24 sierpnia 79 roku. Struktura zwana 'Schola Armaturarum Juventus Pompeiani' zawaliła się tuż przed świtem w sobotę - w czasie gdy Pompeje były zamknięte dla zwiedzających. Jej ściany były udekorowane militarnymi freskami. Gazety określiły zawalenie się budowli jako 'skandal' i oskarżyły rząd premiera Silvio Berlusconiego o zaniedbania m.in o brak specjalistów od opieki nad starożytnymi zabytkami. Archeolodzy od lat skarżyli się na zły stan ruin Pompejów, brak inwestycji i kiepskie utrzymanie zabytków.

Włochy

WEZUWIUSZ (VESUVIUS) - Jeden z najniebezpieczniejszych wulkanów na świecie i zarazem jedyny aktywny wulkan na kontynencie europejskim. Wznosi się na wysokość 1219 metrów niedaleko Neapolu. W 5960 r. p.n.e oraz 3580 lat p.n.e Wezuwiusz wybuchł potężnie. Najbardziej niszczycielska erupcja Wezuwiusza miała miejsce w roku 79, kiedy wulkan doprowadził do zniszczenia trzech rzymskich miast: Pompeje, Herkulanum oraz Stabie. 24 sierpnia 79 roku wulkan eksplodował zasypując okolice deszczem popiołu. Pliniańska kolumna gazu i popiołu wzniosła się na wysokość 33 km. Na Pompeje opadła warstwa pumeksu i gorącego popiołu z częstotliwością 12-15 cm na godzinę. Zapadła kompletna ciemność. 25 sierpnia 79 roku o 7.30 wieczorem gorejące chmury ze zbocza Wezuwiusza dotarły do Pompejów i w ciągu dwóch minut doprowadziły do zagłady miasta. Erupcja z 79 roku (4 w skali VEI) na wieki pogrzebała Pompeje, Herkulanum i Stabie pod warstwami popiołu i mułu. W Pompejach i Herkulanum mogło zginąć od 3360 do 16 000 ludzi. Przysypane popiołem Pompeje odkryto ponownie dopiero w 1595 roku, Herkulanum natomiast zostało pogrzebane pod 20-metrową warstwą błota. Wybuch zniszczył część starego stożka za wyjątkiem pozostałości dawnego wulkanu zwanej Monte Somma usytuowanej na północno-wschodniej stronie góry. Z ruin starego stożka wyrósł nowy - Wezuwiusz. Raporty o erupcjach wulkanu po katastrofie z 79 roku nie są wiarygodne - wulkan wybuchł w roku 203 i 472 (w trakcie tej erupcji pokrył popiołem większość Europy, a wybuch był rzekomo słyszany nawet w Konstantynopolu). Potem Wezuwiusz wybuchał w latach 512, 685 i 993. W trakcie erupcji w roku 1036 miały miejsce wylewy lawy. Kolejne erupcje wulkanu odnotowano w latach 1049, 1139, 1500 (erupcja popiołu).

16 grudnia 1631 roku o świcie rozpoczęła się wielka erupcja Wezuwiusza. Kolumna plinańska osiągnęła wysokość 28 km, akompaniował jej opad tefry na wschodnią stronę wulkanu, spływy piroklastyczne, freato-magmowa emisja gazów oraz lahary. 17 grudnia pojawiły się wypływy lawy ze szczelin otwartych na południowo-zachodnich zboczach wulkanu, które dotarły do kilku wiosek m.in La Scala, Portici, Pugliano i Torre del Greco, po czym strumienie roztopionej skały zetknęły się z morskim żywiołem. Erupcja trwała jeszcze przez kilka tygodni do stycznia 1632 roku. Zniszczeniu uległo kilka wiosek, zginęło od 3500 do 4000 ludzi. W wyniku erupcji wulkan zmniejszył się o 152 metry, a po wybuchu krater stał się dwukrotnie szerszy.

W maju 1779 roku doszło do kolejnej silnej erupcji. Na północnej stronie wulkanu otworzyła się szczelina przez którą wydostała się lawa. 8 sierpnia rozpoczęły się głośne eksplozje i z wulkanu wyrosła kolumna ognia na wysokość 3.2 km. Zniszczeniu uległo miasteczko Ottoiano zasypane deszczem scorii i odłamkami ważącymi do 45 kg. Ludzie chronili się w piwnicach przez 25 minut, dopóki chmura nie przeszła dalej.

15 lipca 1794 roku o 6 wieczorem wylew lawy dotarł do Torre del Greco niszcząc część miasteczka. Strumień lawy miał być podobno szeroki na 305 metrów i dotarł aż na 91 metrów w głąb morza. Do kolejnych silnych erupcji Wezuwiusza doszło w latach 1822, 1838 i 1872.

26 kwietnia 1872 roku na północno-zachodniej stronie wulkanu otworzyła się szczelina z której wydostała się lawa. Strumień zablokował drogę ucieczki 20 obserwatorom, którzy zginęli. Zniszczone zostały miasteczka Massa i San Sebastiano de Vesuvio, strumień lawy otoczył także obserwatorium wulkanologiczne. 1 maja krater się zapadł tworząc kalderę. Lepka lawa utworzyła kopułę lawową w latach 1891-94. Inna formacja lawy Colle Umberto wyrosła w latach 90-tych XIX wieku w pobliżu obserwatorium. Erupcja z 1872 roku nastąpiła bez ostrzeżenia.

4 kwietnia 1906 roku blisko Casotto della Guide, na południowym zboczu wulkanu pojawiła się szczelina z której wylała się lawa. Wieczorem 7 kwietnia widoczne były fontanny lawy, a centralnym kraterem Wezuwiusza wstrząsały coraz intensywniejsze eksplozje. Ottaino znowu zostało zdewastowane, ilość wyrzuconego popiołu przyczyniła się do zawalenia wielu budynków. Ponad 100 osób zginęło w kościele w San Giuseppe, gdy zawalił się na nich pokryty popiołem dach świątyni. Pod koniec erupcji wybuch gazu zredukował stożek o 91 metrów.

18 marca 1944 roku - z krateru Wezuwiusza zaczyna wypływać lawa. Jej strumień popłynął w kierunku miast San Sebastian i Massa. Oba uległy zniszczeniu. Z krateru wyrzucone zostały ogromne ilości scorii i popiołu, a trzy dni później zaobserwowano gwałtowne fontanny lawy. Erupcja gazowa po raz kolejny wysadziła w powietrze górną część stożka. Zdewastowana została amerykańska baza lotnicza w pobliżu Neapolu. 29 marca 1944 roku Wezuwiusz zakończył ponad 300 lat niemal regularnej aktywności. I do tej pory milczy.

Wezuwiusz to bardzo niebezpieczny wulkan. Ponad 3 miliony osób żyjących w jego cieniu może zostać dotkniętych skutkami jego przyszłej erupcji. Ponad milion ludzi mieszka i pracuje w odległości do 6.4 km od wulkanu. Z tego powodu Wezuwiusz jest stale monitorowany. Jego gwałtowna przyszła erupcja może doprowadzić do straszliwego kataklizmu.

Erupcje Wezuwiusza: 79, 172, 203, 222-35?, 379-95, 472, 505, 512, 536, 685, 787, 968, 991?, 999?, 1007, 1037, 1049?, 1073, 1139, 1500, 1631-32, 1637-52, 1654-80, 1682, 1685-94, 1696, 1697-98, 1701-04, 1706-07, 1708, 1712-23, 1724-30, 1732-37, 1744-61, 1764-67, 1770-79, 1783-94, 1796-1822, 1824-34, 1835-39, 1841-1850, 1854-55, 1855-61, 1864-68, 1870-72, 1874, 1875, 1906, 1913, 1944.