Kosmiczne wulkany

Wulkanizm nie jest tylko wyłącznie ograniczony do Ziemi. Potężne wulkany tarczowe Marsa (Czerwonej Planety) już kiedyś opisywałem, także dzisiaj czas na dwie planety skaliste czyli Merkurego i Wenus plus Księżyc, Io i Tryton.

Powierzchnia Merkurego upstrzona jest kraterami oraz rozległymi morzami (Mare) lawy. Ich wiek ocenia się na 3 miliardy lat. Z uwagi na brak atmosfery, a co za tym idzie warunków pogodowych wulkaniczne struktury Merkurego są dobrze zachowane.

Wulkany Wenus obejmują 1738 wulkanicznych struktur, w tym 168 dużych wulkanów, 289 wulkanów umiarkowanej wielkości oraz setki małych wulkanów. Na Wenus odnajdziemy kaldery, tarcze, kopuły i wylewy lawy. Dla przykładu kaldera SACAJAVEA PATERA ma wymiary 100 x 150 km i jest wielkości największego islandzkiego lodowca Vatnajökull. Wenus posiada gęstą atmosferę dwutlenku siarki uniemożliwiającą na niej życie. Do wenusjańskich wulkanów tarczowych zaliczymy GULA MONS i SIF MONS (o średnicach odpowiednio 400 i 300 km) oraz mniejszy SAPAS MONS (średnica 120 km) z dobrze zachowanymi wylewami (prawdopodobnie) bazaltowej lawy. Do tarcz zaliczymy np. ANEMONE - ze stożka widoczne są schodzące wylewy blokowej lawy.

Wulkanizm na Księżycu cechował się przede wszystkim rozległymi morzami (powodziami - Mare) lawy, choć kilka niewielkich stożków żużlowych i kopuł wulkanicznych odnajdziemy na powierzchni srebrnego globu. Księżycowe skały wulkaniczne różnią się od ziemskich z uwagi na brak w nich wody. Księżyc jest niemal w całości skomponowany z law bazaltowych.

Satelita gazowego olbrzyma Jowisza Io jest najbardziej aktywnym wulkanicznie obiektem naszego Układu Słonecznego. Wulkany na Io zwane są PATERAE np. przy erupcji Tvashtar Paterae dało się zaobserwować ekstruzję lawy. Aktywność Trytona, jednego z księżyców Neptuna obejmuje tzw. kriowulkanizm czyli gejzery wyrzucające ciekły azot i cząstki pyłu na wysokość około 8 km. Dwa takie gejzery (nazwane Hili i Mahilani) zostały sfotografowane w trakcie erupcji w roku 1989 przez Voyagera 2.

Na zdjęciach NASA począwszy od dołu księżycowe kratery wulkaniczne, wenusjańskie wulkany Gula Mons i Sapas Mons, erupcja Tvasthar Paterae na Io oraz wulkany na Merkurym.

Dwa chilijskie wulkany aktywne plus wulkanizm w kosmosie

Dwa wulkany w Chile wykazują oznaki aktywności. Planchon-Peteroa na granicy Chile i Argentyny wypościł ze swoich trzewi obłok pary i popiołu na wysokość 200 metrów. Ostatnia niewielka erupcja wulkanu Planchon-Peteroa miała miejsce w roku 1998 (skala VEI = 1). Nowy najświeższy raport wspomina o emisji piroklastycznego materiału i gazów przez Peteroa.

Chilijski wulkan Villarrica w dniach 4 i 5 września wyrzucił z siebie chmurę popiołu. Villarrica ma tendencję do posiadania aktywnej lawy w kraterze, która produkuje obłoki pary i gazu, toteż dotąd niepotwierdzona emisja popiołu jest w tym przypadku zaskoczeniem.

W naszym Układzie Słonecznym przejawy aktywności wulkanicznej zaobserwowano jedynie na Ziemi (czyli u nas!) oraz na Io, księżycu Jowisza. Gigantyczne wulkany są także na Marsie i Wenus - istnieją dowody, iż były aktywne w czasach geologicznych. Erupcje na Io charakteryzują się potworną siłą. Wulkany na Io wyrzucają z siebie chmury erupcyjne nawet na wysokość UWAGA 300 km!!! A to dzięki niższej sile grawitacji i nie posiadaniu atmosfery przez ów księżyc Jowisza.

Nazwane wulkany na Io: Prometheus, Ra Patera.

Na dwóch lodowych księżycach Neptuna i Saturna: Trytonie i Enceladusie wykryto oznaki tzw. kriowulkanizmu czyli erupcji materiału kriogenicznego (wody lub płynnej postaci metanu lub amoniaku), innymi słowy tzw. kriomagmy przez lodowe wulkany.

Tyle na razie o kosmicznych wulkanach (będzie więcej w przyszłości!).

Na zdjęciach czynny wulkan Villarrica oraz erupcja wulkanów Ra Patera i Prometheus na Io.