Erupcja Chaiten w retrospekcji

2 maja minęło 5-lecie rozpoczęcia erupcji wulkanu Chaitén w południowym Chile. W owym czasie Chaitén nie uchodził za niebezpieczny wulkan, a co za tym idzie nie był monitorowany. Po 24-godzinnej aktywności sejsmicznej rozpoczęła się eksplozywna erupcja wulkanu (2 V 2008 roku). Kolumna popiołu przez ponad tydzień sięgała wysokości 15-20 km, popiół opadł na znaczne obszary Chile i Argentyny. Po blisko 2 tygodniach aktywności eksplozywnej rozpoczęła się trwająca 18-20 miesięcy faza efuzyjnego wzrostu i zapadania się kopuły lawowej. W ciągu 5 dni od rozpoczęcia erupcji wulkanu ewakuowane zostało małe miasteczko Chaitén, oddalone o 10 km na południe od wulkanu i położone nad brzegiem rzeki Chaitén. Niespełna tydzień później spowodowany opadem deszczu lahar i powódź doprowadziły do zniszczenia miasteczka. Wokół wulkanu zainstalowano sieć sejsmometrów, aby mierzyć jego aktywność. Zwłaszcza typ magmy - ryolitowa z 75% zawartości krzemionki - interesował naukowców, gdyż stanowił on paliwo napędowe do jednych z najsilniejszych erupcji eksplozywnych w czasach historycznych. Okazało się również, że Chaitén wybuchł w ciągu ostatnich 5000 lat trzykrotnie, w tym raz w XVII wieku. Magma stanowiąca zarodziec erupcji pochodziła z głębokości 5-10 km pod powierzchnią. Poruszała się z prędkością 0.5 metra na sekundę - wystarczyły zatem 4 godziny, by dotarła do powierzchni. Zdjęcia satelitarne wykonane przed, jak i po erupcji wskazywały na deformację gruntu, co naprowadziło naukowców na rezerwuar magmy na głębokości 20 km pod wulkanem Michinmahuida, 17 km na wschód od Chaitén. Szacowane tempo efuzji lawy w pierwszych miesiącach formowania się kopuły lawowej wynosiło 45-66 metrów sześciennych/na sekundę - dla porównania tempo długotrwałej efuzji lawy z hawajskiego stożka Pu`u`O`o wynosi 5-6 metrów sześciennych/na sekundę. Chile posiada 120 potencjalnie aktywnych wulkanów - dzięki erupcji Chaitén wokół niektórych instalowane są sieci monitoringu.

Etiopia

AYELU - W południowej depresji Danakil znajduje się ryolitowy stratowulkan Ayelu - bliźniaczy wulkan wulkanu Adwa. Wysokość 2145 metrów, na zachodnich zboczach posiada gorące źródła, uformowany przez grube wylewy ryolitowej lawy. Data ostatniej erupcji nieznana.

Islandia

PRESTAHNUKUR - Podlodowcowy centralny wulkan Prestahnukur (1390 m) jest zlokalizowany na południowo-zachodnim krańcu lodowca Langjökull. Składa się z ryolitu i posiada niewielką komorę magmy oraz gorące źródła. Ostatnia erupcja w roku 7550 p.n.e plus minus 500 lat. Wulkan tarczowy Skjaldbreidur uformował się na południowym krańcu systemu wulkanicznego Prestahnukur.

Alaska

KATMAI - Stratowulkan Katmai (2047 m) położony w Górach Aleuckich składa się z kaldery o wymiarach 4.5 na 3 km, którą wypełnia jezioro. Najpotężniejsza erupcja XX wieku w skali VEI (Wulkaniczny Indeks Eksplozywności) = 6 przez wiele lat przypisywana była Katmai, lecz badania naukowe udowodniły, iż do doszło do erupcji kopuły lawowej Novarupta. Katmai jest jednym z pięciu otworów erupcyjnych otaczających Novarupta. Zbudowany jest z wylewów lawy i materiałów piroklastycznych.

Erupcja z 6 czerwca 1912 roku trwała 60 godzin. Mieszkańcy Juneau oddalonego o 750 mil od wulkanu słyszeli jej monstrualny huk. Mroczne i wysokie kolumny gazów i tefry zasnuły niebo. Pobliski obszar został kompletnie zdewastowany, a wulkan wyrzucił z siebie ponad 30 kilometrów sześciennych materiału wulkanicznego - trzy razy więcej niż erupcja Pinatubo w 1991 roku. Miasteczko Kodiak na wyspie Kodiak 100 mil od Katmai przez trzy dni pokrywał popiół. Przerażeni mieszkańcy barykadowali się w domach, lecz niektóre dachy zawalały się pod ciężarem popiołu. Na zewnątrz popiół oślepiał, utrudniał oddychanie, blokował dostęp promieni słonecznych powodując ciemność.

Spływy piroklastyczne zeszły 20 km doliną Knife Creek i górną Ukak River. Dolina Knife Creek została kompletnie wypełniona popiołem formując płaski i zasnuty oparami pary obszar 120 km kwadratowych nazwany Doliną Dziesięciu Tysięcy Dymów. Chmura popiołu sięgnęła wysokości 20 mil, przenoszona przez wiatr w kierunku zachodnim przez południe Alaski, zachodnie rejony Kanady, liczne stany USA itd. 17 czerwca dotarła do Afryki.

Jednak tak silnie nie wybuchł Mount Katmai...

W trakcie erupcji ogromna ilość magmy została wydrenowana spod Katmai, którego wierzchołek nie mając oparcia zapadł się do komory magmowej, co z kolei przyczyniło się do powstania kaldery zapadliskowej Katmai. Magma dotarła natomiast do oddalonej od Katmai o 10 km na zachód czarnej kopuły lawowej Novarupta i to przez nią została wyrzucona (12-15 km sześciennych magmy produkujących blisko 35 km sześciennych tefry).

Erupcja Katmai z 1912 roku (skala VEI = 3, przypuszczalnie obejmowała freatyczne eksplozje i uformowanie dacytowej kopuły lawowej Horseshoe Island).
Erupcja Novarupta (skala VEI = 6, najpotężniejsza erupcja XX wieku).

Kaczawy 2010 - Galeria I

Na fotografiach:

1) Śląska Fudżijama, wygasły od 3-4 milionów lat wulkan Ostrzyca (501 m) i zarazem pradawny ośrodek kultu Słońca (solarnego).

2) Organy Wielisławskie - ryolity porfirowe na zboczu Wielisławki