Księżycowy wulkan

Naukowcy z Uniwersytetu Durham w UK sporządzili mapę księżycowego wulkanu zlokalizowanego w kompleksie wulkanicznym Compton-Belkovich. Zmapowali występowanie toru czyli pierwiastka chemicznego z grupy aktynowców (zaznaczone na zielono), który został wyemitowany w trakcie erupcji - w związku z niską grawitacją Księżyca wulkaniczny materiał pokrył obszar 70 000 km kwadratowych. Erupcja miała miejsce 3.5 miliarda lat temu. Ów nietypowy odizolowany depozyt toru odkryto w 1999 roku pomiędzy kraterami impaktowymi Compton i Belkovich. Lunar Prospector wykrył wówczas promieniowanie gamma emitowane przez tor ukryty pod warstwami pyłu z impaktów meteorytowych. We wczesnej fazie życia Księżyca lunarne wulkany wykazywały aktywność erupcyjną - ciemne 'morza' na powierzchni Księżyca to nic innego jak powodzie bogatej w żelazo lawy wypełniające impaktowe kratery. Erupcja kleistej lawy z niską zawartością żelaza to na Księżycu rzadkość, zatem nienazwany wulkan w kompleksie wulkanicznym Compton-Belkovich (zaznaczony na czerwono, średnica około 35 km) jest czymś unikatowym.

28 marca erupcja wulkanu Turrialba w Kostaryce o godzinie 14:38 lokalnego czasu. Kolumna gazu i popiołu nad wulkanem Villarrica w Chile sięga wysokości 150-800 metrów - jezioro lawy generuje małe eksplozje strombolijskie.

Lunarny wulkanizm: http://lroc.sese.asu.edu/posts/378
http://www.astrobio.net/news-brief/extent-of-moons-giant-volcanic-eruption-is-revealed/

Księżycowe wulkany

Nowe odkrycie geologów z Arizona State University’s School of Earth and Space Exploration zdaje się potwierdzać istnienie wulkanizmu na Księżycu. W ciągu 50 milionów lat miało dochodzić na Księżycu do niewielkich, acz rozpowszechnionych erupcji bazaltowej lawy. Naukowcy posługując się obrazami wysokiej rozdzielczości od Lunar Reconnaissance Orbiter zidentyfikowali na powierzchni Księżyca małe wulkaniczne struktury zlokalizowane na rozległych lunarnych płaskowyżach lawowych zwanych morzami (mare). Są to tzw. nieregularne skrawki na powierzchni lunarnych mórz. Aktywność wulkaniczna na Księżycu stopniowo zaczęła ustawać około 50 milionów lat temu. Owe wulkaniczne struktury są zbyt małe, by je zaobserwować z Ziemi. Jedną z nich znaną jako kaldera Ina po raz pierwszy zaobserwowano i sfotografowano już w 1971 roku z pokładu Apollo 15. Jedna z obecnie odkrytych struktur wulkanicznych na Księżycu nazwana została Maskelyne. Wygląda na to, że aktywność wulkaniczna na Księżycu miała miejsce wcześniej niż do tej pory uważano, a co za tym idzie była zlokalizowana w wielu miejscach. W przypadku kaldery Ina aktywność erupcyjna mogła zakończyć się około 33 miliony lat temu. Na zdjęciach NASA Ina i Maskelyne.

W dalszym ciągu ma miejsce aktywność erupcyjna wulkanów Sinabung (Sumatra, Indonezja) i Copahue (Chile/Argentyna). Z wulkanu Mayon (Luzon, Filipiny) ma miejsce ekstruzja wylewu lawy na południowo-wschodnim zboczu. Jego długość wynosi około 350 metrów. Może to być prekursor przyszłej eksplozywnej erupcji Mayon. Poczekamy zobaczymy.

Pełnia Superksiężyca i wulkany

Dzisiaj w nocy zobaczymy na niebie pełnię Superksiężyca czyli nasz naturalny ziemski satelita znacznie się do Ziemi zbliży. W 2006 roku spekulowano o erupcji filipińskiego wulkanu Mayon, której zapowiedzią miała być pełnia Księżyca, co okazało się wyssaną z palca bzdurą. Pełnia minęła i wulkan nie wybuchł. Cykle lunarne nie powodują zatem żadnych erupcji wulkanicznych (tak samo jak nie dochodzi do przemian lykantropijnych w trakcie tychże), ale trzeba przyznać, że wulkany na tle księżycowej pełni wyglądają zaiste malowniczo. Na zdjęciach Księżyc w pełni i erupcje wulkanów Etna (1998 rok) oraz Kilauea, a także obłok popiołu i pary nad wulkanem Pagan (Mariany) - 5 maja 2012 roku.

Kosmiczne wulkany

Wulkanizm nie jest tylko wyłącznie ograniczony do Ziemi. Potężne wulkany tarczowe Marsa (Czerwonej Planety) już kiedyś opisywałem, także dzisiaj czas na dwie planety skaliste czyli Merkurego i Wenus plus Księżyc, Io i Tryton.

Powierzchnia Merkurego upstrzona jest kraterami oraz rozległymi morzami (Mare) lawy. Ich wiek ocenia się na 3 miliardy lat. Z uwagi na brak atmosfery, a co za tym idzie warunków pogodowych wulkaniczne struktury Merkurego są dobrze zachowane.

Wulkany Wenus obejmują 1738 wulkanicznych struktur, w tym 168 dużych wulkanów, 289 wulkanów umiarkowanej wielkości oraz setki małych wulkanów. Na Wenus odnajdziemy kaldery, tarcze, kopuły i wylewy lawy. Dla przykładu kaldera SACAJAVEA PATERA ma wymiary 100 x 150 km i jest wielkości największego islandzkiego lodowca Vatnajökull. Wenus posiada gęstą atmosferę dwutlenku siarki uniemożliwiającą na niej życie. Do wenusjańskich wulkanów tarczowych zaliczymy GULA MONS i SIF MONS (o średnicach odpowiednio 400 i 300 km) oraz mniejszy SAPAS MONS (średnica 120 km) z dobrze zachowanymi wylewami (prawdopodobnie) bazaltowej lawy. Do tarcz zaliczymy np. ANEMONE - ze stożka widoczne są schodzące wylewy blokowej lawy.

Wulkanizm na Księżycu cechował się przede wszystkim rozległymi morzami (powodziami - Mare) lawy, choć kilka niewielkich stożków żużlowych i kopuł wulkanicznych odnajdziemy na powierzchni srebrnego globu. Księżycowe skały wulkaniczne różnią się od ziemskich z uwagi na brak w nich wody. Księżyc jest niemal w całości skomponowany z law bazaltowych.

Satelita gazowego olbrzyma Jowisza Io jest najbardziej aktywnym wulkanicznie obiektem naszego Układu Słonecznego. Wulkany na Io zwane są PATERAE np. przy erupcji Tvashtar Paterae dało się zaobserwować ekstruzję lawy. Aktywność Trytona, jednego z księżyców Neptuna obejmuje tzw. kriowulkanizm czyli gejzery wyrzucające ciekły azot i cząstki pyłu na wysokość około 8 km. Dwa takie gejzery (nazwane Hili i Mahilani) zostały sfotografowane w trakcie erupcji w roku 1989 przez Voyagera 2.

Na zdjęciach NASA począwszy od dołu księżycowe kratery wulkaniczne, wenusjańskie wulkany Gula Mons i Sapas Mons, erupcja Tvasthar Paterae na Io oraz wulkany na Merkurym.