WEZUWIUSZ (VESUVIUS) - Jeden z najniebezpieczniejszych wulkanów na świecie i zarazem jedyny aktywny wulkan na kontynencie europejskim. Wznosi się na wysokość 1219 metrów niedaleko Neapolu. W 5960 r. p.n.e oraz 3580 lat p.n.e Wezuwiusz wybuchł potężnie. Najbardziej niszczycielska erupcja Wezuwiusza miała miejsce w roku 79, kiedy wulkan doprowadził do zniszczenia trzech rzymskich miast: Pompeje, Herkulanum oraz Stabie. 24 sierpnia 79 roku wulkan eksplodował zasypując okolice deszczem popiołu. Pliniańska kolumna gazu i popiołu wzniosła się na wysokość 33 km. Na Pompeje opadła warstwa pumeksu i gorącego popiołu z częstotliwością 12-15 cm na godzinę. Zapadła kompletna ciemność. 25 sierpnia 79 roku o 7.30 wieczorem gorejące chmury ze zbocza Wezuwiusza dotarły do Pompejów i w ciągu dwóch minut doprowadziły do zagłady miasta. Erupcja z 79 roku (4 w skali VEI) na wieki pogrzebała Pompeje, Herkulanum i Stabie pod warstwami popiołu i mułu. W Pompejach i Herkulanum mogło zginąć od 3360 do 16 000 ludzi. Przysypane popiołem Pompeje odkryto ponownie dopiero w 1595 roku, Herkulanum natomiast zostało pogrzebane pod 20-metrową warstwą błota. Wybuch zniszczył część starego stożka za wyjątkiem pozostałości dawnego wulkanu zwanej Monte Somma usytuowanej na północno-wschodniej stronie góry. Z ruin starego stożka wyrósł nowy - Wezuwiusz. Raporty o erupcjach wulkanu po katastrofie z 79 roku nie są wiarygodne - wulkan wybuchł w roku 203 i 472 (w trakcie tej erupcji pokrył popiołem większość Europy, a wybuch był rzekomo słyszany nawet w Konstantynopolu). Potem Wezuwiusz wybuchał w latach 512, 685 i 993. W trakcie erupcji w roku 1036 miały miejsce wylewy lawy. Kolejne erupcje wulkanu odnotowano w latach 1049, 1139, 1500 (erupcja popiołu).
16 grudnia 1631 roku o świcie rozpoczęła się wielka erupcja Wezuwiusza. Kolumna plinańska osiągnęła wysokość 28 km, akompaniował jej opad tefry na wschodnią stronę wulkanu, spływy piroklastyczne, freato-magmowa emisja gazów oraz lahary. 17 grudnia pojawiły się wypływy lawy ze szczelin otwartych na południowo-zachodnich zboczach wulkanu, które dotarły do kilku wiosek m.in La Scala, Portici, Pugliano i Torre del Greco, po czym strumienie roztopionej skały zetknęły się z morskim żywiołem. Erupcja trwała jeszcze przez kilka tygodni do stycznia 1632 roku. Zniszczeniu uległo kilka wiosek, zginęło od 3500 do 4000 ludzi. W wyniku erupcji wulkan zmniejszył się o 152 metry, a po wybuchu krater stał się dwukrotnie szerszy.
W maju 1779 roku doszło do kolejnej silnej erupcji. Na północnej stronie wulkanu otworzyła się szczelina przez którą wydostała się lawa. 8 sierpnia rozpoczęły się głośne eksplozje i z wulkanu wyrosła kolumna ognia na wysokość 3.2 km. Zniszczeniu uległo miasteczko Ottoiano zasypane deszczem scorii i odłamkami ważącymi do 45 kg. Ludzie chronili się w piwnicach przez 25 minut, dopóki chmura nie przeszła dalej.
15 lipca 1794 roku o 6 wieczorem wylew lawy dotarł do Torre del Greco niszcząc część miasteczka. Strumień lawy miał być podobno szeroki na 305 metrów i dotarł aż na 91 metrów w głąb morza. Do kolejnych silnych erupcji Wezuwiusza doszło w latach 1822, 1838 i 1872.
26 kwietnia 1872 roku na północno-zachodniej stronie wulkanu otworzyła się szczelina z której wydostała się lawa. Strumień zablokował drogę ucieczki 20 obserwatorom, którzy zginęli. Zniszczone zostały miasteczka Massa i San Sebastiano de Vesuvio, strumień lawy otoczył także obserwatorium wulkanologiczne. 1 maja krater się zapadł tworząc kalderę. Lepka lawa utworzyła kopułę lawową w latach 1891-94. Inna formacja lawy Colle Umberto wyrosła w latach 90-tych XIX wieku w pobliżu obserwatorium. Erupcja z 1872 roku nastąpiła bez ostrzeżenia.
4 kwietnia 1906 roku blisko Casotto della Guide, na południowym zboczu wulkanu pojawiła się szczelina z której wylała się lawa. Wieczorem 7 kwietnia widoczne były fontanny lawy, a centralnym kraterem Wezuwiusza wstrząsały coraz intensywniejsze eksplozje. Ottaino znowu zostało zdewastowane, ilość wyrzuconego popiołu przyczyniła się do zawalenia wielu budynków. Ponad 100 osób zginęło w kościele w San Giuseppe, gdy zawalił się na nich pokryty popiołem dach świątyni. Pod koniec erupcji wybuch gazu zredukował stożek o 91 metrów.
18 marca 1944 roku - z krateru Wezuwiusza zaczyna wypływać lawa. Jej strumień popłynął w kierunku miast San Sebastian i Massa. Oba uległy zniszczeniu. Z krateru wyrzucone zostały ogromne ilości scorii i popiołu, a trzy dni później zaobserwowano gwałtowne fontanny lawy. Erupcja gazowa po raz kolejny wysadziła w powietrze górną część stożka. Zdewastowana została amerykańska baza lotnicza w pobliżu Neapolu. 29 marca 1944 roku Wezuwiusz zakończył ponad 300 lat niemal regularnej aktywności. I do tej pory milczy.
Wezuwiusz to bardzo niebezpieczny wulkan. Ponad 3 miliony osób żyjących w jego cieniu może zostać dotkniętych skutkami jego przyszłej erupcji. Ponad milion ludzi mieszka i pracuje w odległości do 6.4 km od wulkanu. Z tego powodu Wezuwiusz jest stale monitorowany. Jego gwałtowna przyszła erupcja może doprowadzić do straszliwego kataklizmu.
Erupcje Wezuwiusza: 79, 172, 203, 222-35?, 379-95, 472, 505, 512, 536, 685, 787, 968, 991?, 999?, 1007, 1037, 1049?, 1073, 1139, 1500, 1631-32, 1637-52, 1654-80, 1682, 1685-94, 1696, 1697-98, 1701-04, 1706-07, 1708, 1712-23, 1724-30, 1732-37, 1744-61, 1764-67, 1770-79, 1783-94, 1796-1822, 1824-34, 1835-39, 1841-1850, 1854-55, 1855-61, 1864-68, 1870-72, 1874, 1875, 1906, 1913, 1944.
