Słynny poemat nordyckiej mitologii "Völuspa" (Przepowiednia Wieszczki) - najstarszy i najbardziej znany utwór "Eddy Starszej" opisuje dramatyczne skutki tej potężnej erupcji. Sama nazwa Eldgjá składa się z dwóch członów: "Eld" - ogień, "gja" - szczelina.
I właśnie aktywność erupcyjna Eldgjá miała miejsce wzdłuż szczeliny (i rządu eksplozywnych kraterów) o niebagatelnej długości 75 km powiązanej z islandzkim podlodowym wulkanem Katla, który znajduje się pod lodowcem Mýrdalsjökull. Erupcja Eldgjá wyprodukowała aż 19.6 km sześciennych magmy plus 1 km sześcienny tefry, czyli więcej niż słynna erupcja Lakakigar w 1783-84 (tutaj odpowiednio 14.7 km sześciennych lawy i tefry). Lawa płynęła w kierunku Álftaver i płaskowyżu piaskowego Mýrdalssandur, wzdłuż rzeki Skaftá i w dół Meðalland docierając do Atlantyku w Alviðruhamrar. Jedną z atrakcji Islandii jest dwustopniowy wodospad Ófærufoss spływający do kanionu Eldgjá (na zdjęciach).
Dwunastowieczna islandzka księga Landnámabók opisuje dwóch osadników Ásbjǫrna Reyrketilssona i jego brata Steinfiðra, który jako pierwsi osiedlili się na obszarze erupcji. Ásbjǫrn był wyznawcą nordyckiego boga Thora, co skutkowało zadedykowaniu gromowładnemu bóstwu części obszaru Þórsmǫrk. Potem ten obszar - zapewne wskutek erupcji wulkanicznej - stał się opuszczony i zaczął funkcjonować pod islandzką nazwą "eyði" (pustkowie).
Następstwami erupcji szczelinowej Eldgjá były wspomniane już wcześniej krwistoczerwone słońce oraz surowe zimy w latach 939-940, 940-941 wspomniane m.in. w 'Chronicon Scotorum' i 'Res Gestae Saxonicae', ale także w chińskich źródłach tamtych odległych czasów. W Mongolii Wewnętrznej spadł śnieg. Także zima w Chinach w latach 941-942 była ekstremalnie mroźna. W roku 941 Włochy zostały dotknięte klęską głodu, podobnie kraje Beneluksu, Niemcy, Szwajcaria czy część Francji. Głód szerzył się w chińskich prowincjach Henan i Shandong. Zamarzały rzeki i jeziora.
W latach 942-943 we wschodnich Chinach w okresie wiosenno-letnim panowała susza, wskutek której zmarło dziesiątki tysięcy ludzi. W 941 roku obszar centralnej Europy nawiedziła plaga szarańczy, w latach 942–943 szarańcza atakowała uprawy w basenie rzeki Jangcy.
W "Völuspa" pogański bóg Odyn przywraca do życia wieszczkę, która przepowiada koniec panteonu pogańskich bóstw i nadejście nowego pojedynczego bóstwa. Jednym znaków apokalipsy jest połknięcie słońca przez monstrualnego wilka Fenrisa. 'Promienie słoneczne stają się ciemne, nadchodzące lata wszystkie fatalne' 'Słońce staje się ciemne, ląd osuwa się do morza. 'Płomień wznosi się wysoko aż do nieba' (fragmenty zwrotek 41 i 57 - tłumaczenie własne). W trakcie erupcji wulkanu Katla w 1918 roku słońce świeciło, ale wskutek opadu popiołu z nieba stało się ciemne. Zwrotka 38 "Völuspa" - 'krople jadu spływały przez dziury w dachach' (kwaśny deszcz, częste zjawisko towarzyszące erupcjom wulkanicznym). Zwrotka 52 '[ognisty olbrzym] Surtr przybywa z południa' - czyli z Suðurland (południowa część Islandii), tam gdzie znajduje się długi kanion wulkaniczny Eldgjá.
Zatem według tych danych słynna "Völuspa" mogła powstać po latach 939-940. Prawdopodobnie to potężna erupcja Eldgjá stała się katalizatorem przyjęcia przez islandzkich wikingów monoteistycznego chrześcijaństwa w latach 999/1000, choć sam proces następował na Islandii stopniowo i z oporami.
Podobnie dewastujące skutki miała dla Islandii erupcja szczelinowa Laki w latach 1783-84, która doprowadziła do śmierci 9-10 000 Islandczyków.
Źródła: https://link.springer.com/article/10.1007/s10584-018-2171-9
https://pl.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6luspa
Zdj. Ingi Haraldsson, Thierry Hennet, Tomasz Lepich.
dzieki :)
OdpowiedzUsuń