29 marca 1875 roku rozpoczęła się potężna erupcja wulkanu Askja znajdującego się w północno-wschodniej Islandii, na północ od lodowca Vatnajökull oraz na południe od góry (struktura geologiczna zwana tuja) Heiðubreið. Jej najgwałtowniejsza faza (tzw. pliniańska) trwała przez sześć godzin. Wschodnie fiordy wyspy pokrył opad popiołu, który zatruł roślinność i zabijał zwierzęta hodowlane. Popiół z tej erupcji transportowany przez sprzyjające wiatry dotarł aż do Szwecji, Norwegii, Polski i Niemiec. Wskutek widma głodu i zarazy setki Islandczyków zdecydowało się wyemigrować z Islandii do Ameryki Północnej. Przykładowo 200 obywateli Islandii osiedliło się w 1875 roku w kanadyjskiej prowincji Manitoba zakładając na zachodnim wybrzeżu jeziora Winnipeg kolonię New Iceland (Nowa Islandia). Obecnie znani są w Islandii jako 'vestur-íslendingar' (Zachodni Islandczycy). Drugim skutkiem erupcji Askja z 1875 roku było uformowanie kaldery, w którym obecnie znajduje się koliste jezioro Öskjuvatn oraz innego (mniejszego krateru) Viti, po islandzku Piekło.
Öskjuvatn uchodzi za drugie najgłębsze jezioro Islandii po słynnym jeziorze lodowcowym (lagunie) Jökulsárlón. Zmierzona głębokość Öskjuvatn wynosi 224 metry. Z kolei jeziorko w kraterze Viti (w Piekle) odznacza się temperaturą ciepłej wody sięgającą 30 stopni Celsjusza oraz głębokością dochodzącą do 60 metrów.
Latem 1907 roku nad jezioro Öskjuvatn trafił niemiecki geolog, wulkanolog i speleolog Walther von Knebel. Towarzyszyli mu student von Knebela, Hans Spethmann oraz malarz Max Rudloff. Wyprawa uzyskała wsparcie Fundacji Alexandra von Humboldta oraz Pruskiej Akademii Nauk. 10 lipca von Knebel i Rudloff wypłynęli na wody jeziora Öskjuvatn w płóciennej łodzi... i wszelki ślad po nich zaginął. Rozpłynęli się w powietrzu. Spethmann, który pozostał na brzegu poszukując tam próbek skał wieczorem zaczął się niepokoić. Po pięciu dniach do obozowiska badaczy przybył jeden z islandzkich przewodników. Zastał tam na poły oszalałego Spethmanna, który nie umiał wytłumaczyć co się stało z von Knebelem i Rudloffem. Spethmann stał się osobą podejrzaną, która mogła stać za zniknięciem obu mężczyzn, gdyż podkochiwał się wcześniej w narzeczonej von Knebela, Inie von Grubkov. Latem 1908 roku kobieta wraz z geologiem Hansem Reckiem przybyła nad jezioro Öskjuvatn, by odnaleźć ciało narzeczonego i jego towarzysza. Bezowocnie. Na zachodnim brzegu Öskjuvatn poszukiwacze postawili piramidę o wysokości blisko 4 metrów, na której wyryli nazwiska von Knebela i Rudloffa i datę 1907.
Co zatem mogło się przytrafić dwójce badaczy? Morderstwo? Przypadkowe utonięcie w jeziorze? Śmiertelne zatrucie dwutlenkiem węgla? Nigdy ich zniknięcia nie wyjaśniono. Najbardziej prawdopodobna zdaje się być hipoteza osuwiska ze stromych zboczy kaldery. Takie osuwisko runęło do jeziora Öskjuvatn formując fale pływowe, które pochłonęły łódkę z von Knebelem i Rudloffem zabierając obu mężczyzn w objęcia śmierci. Hipotezę ową uprawdopodabnia fakt zejścia osuwiska ze zbocza kaldery Askja w dniu 21 lipca 2014 roku. Wówczas fale pływowe osiągnęły oszacowaną wysokość 30-50 metrów. Biada każdemu, kto wówczas byłby nad brzegiem jeziora Öskjuvatn.
Zdj. GVA
Tekst niniejszy ukazał się w nieistniejącym już internetowym magazynie metalowym Void Magazine w 2018 roku.
