Potężne trzęsienie ziemi blisko Kamczatki oraz tsunami

 

29 lipca 2025 roku o godzinie 23.24 czasu UTC  blisko Kamczatki miało miejsce trzęsienie ziemi o magnitudzie 8.8, najsilniejsze od czasu japońskiego trzęsienia ziemi Tohoku w 2011 roku i generalnie szóste najsilniejsze trzęsienie ziemi od czasu rozpoczęcia pomiarów sejsmologicznych. Jego epicentrum miało miejsce to 136 km na wschód-południowy wschód od Pietropawłowska Kamczackiego, głębokość (hipocentrum) to zaledwie 20.7 km. W chwili gdy piszę ten artykuł miało miejsce ponad 30 silnych wstrząsów wtórnych o różnych magnitudach. To klasyczne subdukcyjne trzęsienie ziemi. Poprzednie o magnitudzie 8.8-9.0 wystąpiło w tej strefie subdukcji w 1952 roku. Co ciekawe, wspominałem o nim w mojej debiutanckiej książce "Sekrety wysp wulkanicznych" w trakcie opisywania wulkanów na Paramuszyr. 

W najsilniejszego wstrząsu częściowemu zniszczeniu uległo zamknięte i remontowane przedszkole nr 15 w Pietropawłowsku Kamczackim. Na terminalu lotniska Elizowo (blisko Pietropawłowska Kamczackiego) runął fragment sufitu (panele sufitowe) raniąc kobietę. Lotnisko pozostało jednak w pełni operacyjne. 

Fale tsunami o maksymalnej wysokości 3-4 metrów dotarły do Siewiero-kurylska na wyspie Paramuszyr (Kuryle) zatapiając tamtejszą infrastrukturę portową i rybacką. 2700 mieszkańców miasteczka zostało w porę ewakuowanych. Alert o tsunami ogłoszony został także dla zatoki Awaczyńskiej. 

Wydane zostały liczne ostrzeżenia przed tsunami dla wybrzeży Rosji, Japonii (np. Hokkaido, Honsiu, kiusiu), części Alaski (Aleuty), Hawajów, wysp Oceanii (Tonga, Samoa, Samoa Amerykańskie, Kiribati, Fidżi, Wyspy Salomona, Palau, Nauru, Polinezja Francuska etc.), Guam i Północnych Marianów, części wybrzeży Filipin, Korei Południowej i Indonezji (np. Północne Moluki, Sulawesi), wysp Galapagos (Ekwador) oraz zachodniego wybrzeża USA (Pacific Coast). W Japonii spodziewano się wystąpienia fal o wysokości 3 metrów. Ewakuowany został personel elektrowni atomowej Fukushima Daiichi., zamknięte zostały pasy startowe lotniska Sendai, wstrzymano ruch pociągów. 

W prefekturze Iwate zarejestrowano falę tsunami o wysokości 1.3 metra, w porcie Ishinomaki (prefektura Miyagi) fala sięgnęła wysokości 0.5 metra. Kalifornia, USA - Crescent City, 1.09 metra, Arena Cove - 0.9 metra. Niewielkie tsunami wystąpiło także na niektórych wybrzeżach Chile (np. Valparaiso) czy Peru. 

Ten wpis będzie aktualizowany i edytowany w miarę napływu nowych danych. Na zdjęciach Siewiero-kurylsk po uderzeniu fal tsunami. Poniżej nagranie z X. 

https://x.com/GlobalNews_24/status/1950481366639903047

Trwa aktywność erupcyjna wulkanów Bagana (Papua Nowa Gwinea, wyciek lawy), Mount Michael (Sandwich Południowy, jezioro lawy) oraz Nyamuragira (Kongo, obecność jeziora lawy i wylew lawy) i Nyiragongo (Kongo, jezioro lawy). 

Media informują też o tym, że kilka godzin po wystąpieniu najsilniejszego wstrząsu (magnituda 8.8) uaktywnił się kamczacki wulkan Kluczewska Sopka. W każdym razie wylew lawy płynie jego zachodnim zboczem. Mam z takim komunikatem ten problem, że Kluczewska Sopka był już aktywny we wcześniejszych dniach i miesiącach (anomalie termiczne, aktywność strombolijska, emisje popiołu). To obok Bezimienny i Szywiełucz najaktywniejszy wulkan Kamczatki. Przykładowo 19 lipca br. nad wierzchołkiem Kluczewskiej Sopki wystąpiła chmura soczewkowa, która zasnuła aktywność strombolijską w kraterze centralnym najwyższego (4750 m. wysokości) wulkanu Kamczatki.

EDIT 31 lipca: Stopniowo ostrzeżenia tsunami zostały zniesione np. dla Tonga, Hawajów, Alaski. Z chwilą gdy piszę te słowa jedynie Japonia pozostawiła ostrzeżenia dla wybrzeży Hokkaido, Kagoshima i wysp Izu. Od wystąpienia głównego wstrząsu o magnitudzie 8.8 wystąpiło już ponad 200 wstrząsów wtórnych o różnych magnituach np. 6.9. Rosyjscy sejsmolodzy nie wykluczają przyszłego wystąpienia trzęsienia ziemi o magnitudzie 7.5 blisko Kamczatki (albo silniejszego), które wygeneruje kolejne fale tsunami. Wtórne trzęsienia ziemi mogą występować w pobliżu Kamczatki jeszcze przez najbliższe tygodnie. 

Na koniec pragnę serdecznie podziękować wszystkim moim dzisiejszym kawodawcom i kawodawczyniom za dzisiejsze kawowe wsparcie. Nie spodziewałem się, że tak doceniacie moją pracę. Kłaniam się nisko. I podaję linki wsparciowe dla osób chętnych:

https://buycoffee.to/wulkanyswiata

Zostań Patronem WŚ:

https://patronite.pl/wulkanyswiata

Możliwość zakupu debiutanckiej książki:

https://bonito.pl/produkt/wulkany-sekrety-wysp-wulkanicznych?srsltid=AfmBOopGRkssvrLF6sP8E_upViEKZr9wIz6mzHkHjXsbVL7hP_IRlwNM

Wulkaniczne błyskawice w kolumnie erupcyjnej z wulkanu Ruang

                                                       

                                                  

17 kwietnia 2024 roku indonezyjski stratowulkan Ruang kontynuuje umiarkowaną erupcję eksplozywną. Fontanny lawy z jego krateru tryskają na wysokość 800 metrów. Kolumna popiołu sięga wysokości 3 km ponad krater. W kolumnie erupcyjnej emitowanej przez wulkan widoczne są setki wulkanicznych błyskawic. Z sąsiadującej z Ruang wyspy Tagulandang ewakuowani są liczni jej mieszkańcy. 

Niesamowite są zdjęcia i nagrania wulkanicznych błyskawic z Ruang, które viralowo rozprzestrzeniają się w Internecie (ich źródło to chociażby Tagluandangskali i Info Mitigasi). Wulkaniczne błyskawice towarzyszły mi.in. erupcjom wulkanów Taal w 2020 roku, Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w 2021-22 roku, Raikoke w 2019 roku czy Kelud w 2014 roku. 

EDIT: Według GeologyHub 17 kwietnia około godziny 07.40 lokalnego czasu nastąpiła gwałtowna eskalacja aktywności erupcyjnej Gunung Ruang. Pliniańska kolumna erupcyjna sięgnęła wysokości 21 km, fontanny lawy tryskały na wysokość 2000 metrów, a z wulkanu zeszły masywne spływy piroklastyczne wygenerowane przez kolaps kolumny popiołu i niszczące roślinność w różnych sektorach wyspy. Może być 4 w skali VEI - pierwsza w 2024 roku. I zapewne będą kolejne.

Mnóstwo nagrań wulkanicznych błyskawic w kolumnie erupcyjnej Ruang pochodzi z zachodniego wybrzeża wyspy Tagulandang. 

18 kwietnia aktywność erupcyjna wulkanu Ruang w zasadzie ustała. Wulkan ulega jedynie odgazowaniu.

Obłok dwutlenku siarki SO2 wyemitowany przez wczorajszą erupcję wulkanu Ruang rozciąga się na odległość 1000 km. Emisja SO2 przez indonezyjski wulkan wynosi w przybliżeniu (tylda) 0.5 Tg  (teragrama).

Od 16 kwietnia inny indonezyjski wulkan Awu (Wyspy Sangihe) jest objęty trzecim stopniem alarmu ze względu na wzrost aktywności sejsmicznej.

Od kilku dni trwają niewielkie emisje popiołu z wulkanu Ubinas w Peru.

Trzęsienie ziemi i tsunami w Japonii

                                                   

Rzadko wspominam tutaj o tektonicznych trzęsieniach ziemi, gdyż koncentruję się na blogu w 99 procentach na wulkanach i ich erupcjach. Jednakże wspominałem tutaj nie raz o trzęsieniu ziemi  Tohoku 11 marca 2011 roku (magnituda 9.0-9.1), które przyczyniło się do powstania niszczycielskich fal tsunami i śmierci ponad 20 000 ludzi. Fale tsunami w Miyako (prefektura Iwate) mogły wówczas sięgnąć wysokości 40.5 metrów. Wczoraj, to jest 1 stycznia 2024 roku sytuacja się powtórzyła, choć w zdecydowanie mniejszej skali. O godzinie 16.10 czasu lokalnego 7 km na północ-północny zachód od Suzu miało miejsce trzęsienie ziemi o magnitudzie 7.6 (głębokość 10 km). Potem miało miejsce około 60 wstrząsów wtórnych. Liczne obszary zachodniej Japonii zostały objęte ostrzeżeniem przed tsunami, rozpoczęto ewakuację mieszkańców czterech prefektur: Ishikawa, Niigata, Yamagata i Toyama, łącznie 51 000 osób. Na szczęście fale tsunami, które uderzyły w wybrzeża zachodniej Japonii były niewysokie: w Wajima 1.2 metra, Kanazawa - 90 cm, Toyama - 80 cm. Tak czy inaczej, uszkodziły one wiele łodzi rybackich, przewracały samochody, podmywały budynki. 

W prefekturze Ishikawa wskutek zawalenia się budynków zginęło 48 osób, w tym 20 w Suzu, 19 w Wajima, 5 w Nanao, 2 w Anamizu i po jednej osobie w Shika i Hakui. W Wajima pożar strawił blisko 200 budynków. W regionach górskich zeszły liczne osuwiska. Upłynnienie gruntu miało miejsce w Niigata. W drogach pojawiły się liczne pęknięcia. Zakładam, że bilans ofiar śmiertelnych i rannych może być większy, choć i tak mam wrażenie, że Japończycy odrobili lekcje po tragedii z 2011 roku. 

1 stycznia wybuchły następujące wulkany: Lewotobi Lakilaki (Flores, Indonezja, opad popiołu w okolicach wulkanu), Suwanosejima (Japonia) oraz Dukono (Halmahera, Indonezja, erupcja o godzinie 06.15 lokalnego czasu, kolumna popiołu o wysokości 3 km). Wulkan Lewotobi objęty został trzecim stopniem alarmu (w stanie erupcji od 23 grudnia 2023 roku). Obecnie jego emisje popiołu sięgają wysokości 2.7 km.

Zdjęcia via Twitter i Magma Indonesia.  

Od 28 grudnia 2023 r. uaktywnił się kamczacki wulkan Kluczewska Sopka. Kolumny popiołu nad nim sięgają czasem wysokości 7 km. 1 stycznia 2024 roku jego aktywność erupcyjna ustała.

EDIT 4 stycznia: Bilans ofiar śmiertelnych wczorajszego trzęsienia ziemi wzrósł do 84, 330 osób jest rannych w prefekturze Ishikawa. Wyższe są także oszacowane wysokości fal tsunami: 3 metry w Suzu oraz 4.2 metra w Shika (uszkodzenia infrastruktury w porcie).

Sytuacja kryzysowa związana z erupcją indonezyjskiego wulkanu Lewotobi na wyspie Flores zdaje się pogłębiać. Ewakuowano do tej pory 3000 mieszkańców okolic wulkanu.

Rocznica potężnej erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai

                                             

15 stycznia 2023 roku minął rok od erupcji wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga. Erupcji pod wieloma względami rekordowej: kolumna erupcyjna o wysokości 58 km, która dotarła aż do mezosfery. Wygenerowanie fal tsunami przez falę uderzeniową na wszystkich oceanach Ziemi. Owa fala uderzeniowa kilkukrotnie (5 razy!) okrążyła glob. Gigantyczna emisja pary wodnej do stratosfery, która może chwilowo wzmocnić antropogeniczne zmiany klimatyczne. Wyemitowanie do stratosfery jedynie 400 000 ton dwutlenku siarki - za mało, by okresowo schłodzić klimat. Wytworzenie blisko 400 000 wulkanicznych błyskawic w ciągu 6 godzin. Wreszcie zapadnięcie się kolumny erupcyjnej w kulminacyjnej fazie erupcji wygenerowało podmorskie spływy piroklastyczne docierające na odległość 80-100 km i uszkadzające podmorski kabel światłowodowy. Gwałtowność erupcji z 15 stycznia 2022 roku wzmocniła interakcja magmy o temperaturze około 1150 stopni C z wodą, która wdarła się do zapadniętej kaldery wulkanu. Objętość wyemitowanego materiału wulkanicznego to 9.5 km sześciennych.

Udźwiękowienie erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai dokonane przez muzyka Jamiego Perera. Przerażający dark ambient.

https://soundcloud.com/esa/data-sonification-of-hunga-tonga-volcanic-eruption 

Zdj. Sung-Hyun Park/Korea Polar Research Institute, ESA.

Erupcja z 15 stycznia pozostawiła krawędź wierzchołka podmorskiego wulkanu o średnicy 6 km w zasadzie nietkniętą, jednakże w wyniku wybuchu doszło do gwałtownego wyemitowania oszacowanych 7.1 km sześciennych magmy oraz powstania kaldery (dziury) o średnicy 4 km i głębokości 1 km. Najwyższe tsunami wygenerował zapewne kolaps kaldery, co skutkowało wdarciem się wody do otworu erupcyjnego. I w tym momencie warto zwrócić uwagę na inne podmorskie bądź częściowo podmorskie wulkany, których przyszłe erupcje mogą wygenerować fale tsunami (np. Kolumbo w Grecji) czy uszkodzić podmorskie kable światłowodowe. Jedno jest pewne: porównywana do erupcji indonezyjskiego wulkanu Krakatau w 1883 roku erupcja Hunga Tonga-Hunga Ha'apai na stałe zapisała się już w historii wulkanologii. Więcej w poniższym artykule:

https://theconversation.com/a-year-on-we-know-why-the-tongan-eruption-was-so-violent-its-a-wake-up-call-to-watch-other-submarine-volcanoes-175734?fbclid=IwAR3XVnijjoGYd03BH3IZtmHJoWdtl-k18IMFb5ujx4Wq9y_pGh-DG9iztEo 

Sam gdy opisywałem ją w "Sekretach wysp wulkanicznych" to zdawałem sobie sprawę, że to nie koniec danych jej dotyczących. Badania wybuchu tongijskiego wulkanu wciąż trwają. I na pewno będą trwały jeszcze bardzo długo. 

Jako ilustracja tekstu także zdjęcie zlodowaciałego wulkanu Mount Michael na subantarktycznej wyspie Saundersa (Sandwich Południowy) - wulkanu posiadającego nigdy nie sfotografowane jezioro lawy w kraterze. Autor: Renan Ozturk, listopad 2022. Ciekaw jestem czy tzw. lava lake expedition, w której uczestniczyła m.in. wulkanolog Emma Liu zakończyła się sukcesem (zdobyciem tego wulkanu i zbadaniem jego jeziora lawy). Muszę się tego czym prędzej dowiedzieć.

Z kolei w styczniu 2023 roku ruszyła krótkofalarska wyprawa z Falklandów na wulkaniczną wyspę Bouveta. Oczywiście mam zamiar ją śledzić.

Sakurajima i Callaqui

Dzisiaj krótka notka. Solidna emisja popiołu z wulkanu Sakurajima (Kiusiu, Japonia) miała miejsce kilka godzin temu (około godziny 13.20 lokalnego czasu). Kolumna popiołu wzniosła się na wysokość 3.4 km. Sakurajima to obok Suwanosejima najaktywniejszy wulkan Japonii. Zdjęcie z miasta Kagoshima o populacji ponad 600 000 mieszkańców wykonał Nezo.

Anomalia termiczna i odgazowanie z krateru chilijskiego stratowulkanu Callaqui zostało zarejestrowane w dniach 26-27 stycznia 2022 roku. Być może to zwiastun intruzji świeżej magmy.

Drobna aktualizacja. Kolejny podcast za mną. Rozmawiamy m.in. o erupcji w Tonga, superwulkanach czy o kosmicznym wulkanizmie.

https://www.youtube.com/watch?v=vp8ERvGMFnA 

Wygląda na to, że atmosferyczna fala uderzeniowa wygenerowana przez erupcję Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga 15 stycznia 2022 roku wzmocniła fale tsunami wypychając je dalej i przyśpieszając ich czas nadejścia i uderzenia. Porównując ją obrazowo do szczepionki na chorobę Covid19 stała się boosterem (dawką przypominającą, wzmacniającą). W Peru utonęły dwie osoby, w Tonga póki co nadal jest mowa o trzech ofiarach śmiertelnych, choć większość mieszkańców archipelagu zdołała rozsądnie uciec na wyżej położone tereny. Wiele płytko położonych wulkanów podmorskich takich jak np. Kick'em Jenny (Grenada) jest zdolnych w trakcie erupcji do wygenerowania przynajmniej regionalnego tsunami. Pokaźna większość historycznych tsunami powstała wskutek silnych podmorskich trzęsień ziemi np. Tohoku w 2011 roku. Systemy ostrzegawcze (w skład których wchodzą podmorskie instrumenty pomiarowe, boje na powierzchni, satelity obserwacyjne) takie tsunami traktują jako priorytet. Pora zatem uważniej przyglądać się zjawisku wulkanicznego tsunami i zacząć je traktować poważnie.

W jaki sposób wulkany i ich erupcje generują fale tsunami?

Dzisiaj wczesnym rankiem przeczytałem o potężnej erupcji kaldery McCauley (Wyspy Kermadec, Nowa Zelandia), która miała miejsce 6300 lat temu i prawdopodobnie wygenerowała duże fale tsunami. Temat wulkanicznych tsunami zaintrygował mnie na tyle, że postanowiłem dalej drążyć temat. Fale tsunami kojarzą się nam np. z uderzeniem asteroidy w ocean bądź z podmorskim trzęsieniem ziemi; zjawisko to w przypadku wulkanów i ich erupcji występuje rzadziej i nie jest zazwyczaj wnikliwie traktowane przez ekspertów od zarządzania kryzysowego. Tak czy owak rozmaite procesy wulkaniczne są w stanie wygenerować tsunami na oceanie, morzu czy na powierzchni jeziora. Najsłynniejszym przykładem wulkanicznego tsunami jest oczywiście słynna erupcja indonezyjskiego wulkanu Krakatau 26-27 sierpnia 1883 roku, która wygenerowała fale tsunami o wysokości sięgającej do 40 metrów i zabiła ponad 36 000 ludzi na wybrzeżach Jawy i Sumatry. Ale to nie koniec. Dwie osoby zginęły w odległości 185 km od miejsca erupcji (Pakisjaya, północna Jawa), jedna poniosła śmierć w odległości aż 3000 km (Arugam, Sri Lanka). Do powstania licznych fal tsunami w cieśninie Sundajskiej przyczyniły się spływy piroklastyczne z Krakatau.

Jakie są przyczyny powstawania wulkanicznych fal tsunami? Podmorska eksplozja, spływ piroklastyczny bądź lahar docierający do morza, trzęsienie ziemi poprzedzające erupcję bądź mające miejsce w jej trakcie, zapadnięcie się (kolaps) zbocza wulkanu, zapadnięcie się (kolaps, osiadanie) kaldery czy fala uderzeniowa generowana przez eksplozję wulkanu. Fale tsunami generowane przez spływy piroklastyczne docierające do morza zaobserwowano m.in. w trakcie erupcji wulkanów Soufriere Hills (Montserrat) w latach 1997 i 2003 oraz Tavurvur i Vulcan (Papua Nowa Gwinea) w 1994 roku.

Podwodne eksplozje generujące fale tsunami to m.in. erupcje wulkanów Myojin Sho w 1952 roku (Japonia, fala o wysokości sięgającej 1.4 metra w odległości 130 km od wulkanu, prawdopodobne zatopienie statku oceanograficznego "Kaiyo Maru 5" 24 września 1952 roku, zginęło 31 członków załogi), Kick-em Jenny w 1939 roku, (Morze Karaibskie, fala tsunami o wysokości sięgającej 2 metrów dotarła do wybrzeża Grenady) czy Kavachi (Wyspy Salomona). Kolejna kwestia warta omówienia to nagłe osiadanie wulkanu. W 1888 roku doszło do niewielkiej erupcji wulkanu Ritter Island (Papua Nowa Gwinea) oraz jego bocznego zapadnięcia się (kolapsu), w efekcie czego powstały fale tsunami o wysokości 10-15 metrów, które uderzyły w wybrzeża wysp oddalonych o dziesiątki/setki km (np. Sakar, Umboi, zatoka Rabaul) od miejsca wybuchu niszcząc przynajmniej 6 wiosek i zabijając około 3000 osób. Kolaps sektora stożka Mayuyama (kompleks wulkaniczny Unzen) wskutek trzęsienia ziemi w 1792 roku skutkował potężnym tsunami (fale o wysokości 8-24 metrów) w zatoce Ariake (Kiusiu, Japonia). Zginęło 15 030 osób. Był to najgorszy kataklizm w historii japońskiej wulkanologii. Osuwiska zachodzące w trakcie kolapsu zbocza spowodowały lokalne fale tsunami w przypadku wulkanów Stromboli (Wyspy Liparyjskie) w grudniu 2002 roku (wysokość fali tsunami dochodząca do 8 metrów) czy Tinakula (Wyspy Salomona) w latach 1966 i 1971. W lipcu 1979 roku doszło do zapadnięcia się południowego zbocza indonezyjskiego wulkanu Illiwerung, wskutek czego powstało tsunami o wysokości 7-9 metrów, które uderzyło w sąsiednie wybrzeża zabijając 500-1200 osób. W marcu 1871 roku fala tsunami o wysokości sięgającej 25 metrów uderzyła w wybrzeże wyspy Tagulandang zlokalizowanej 4 km na północ od wulkanu Ruang (Wyspy Sangihe). Zginęło ponad 400 osób, przyczyną powstania tego tsunami mogło być osuwisko z Ruang bądź spływ piroklastyczny docierający do morza. 

Jakie wulkany mają potencjał do wygenerowania fal tsunami? Wyspiarskie stratowulkany o stromych zboczach za sprawą spływów piroklastycznych czy osuwisk docierających do morza (np. Gamkonora, Tambora, Illiwerung, Ruang, Awu, Gamalama, Colo, Paluweh, Makian, Sangeang Api, Banda Api, Nila, Teon - wszystkie w Indonezji), jeziora kalderowe (Taal, Luzon, Filipiny), otwarte do morza kaldery (np. kaldera Rabaul, Papua Nowa Gwinea), częściowo podmorskie kaldery z wystającymi centrami erupcyjnymi (np. Anak Krakatau - Indonezja, Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga). Wreszcie płytko położone podmorskie wulkany (np. Veteran - Wietnam), (Banua Wuhu - Indonezja), etc. Jak widać sporo tych wulkanów znajduje się w Indonezji, Filipinach czy Papui Nowej Gwinei. 

Idealnym przykładem niechaj będzie tutaj wulkan Anak Krakatau, którego kolaps południowo-zachodniego zbocza w dniu 23 grudnia 2018 roku wygenerował fale tsunami, które uśmierciły 437 osób na wybrzeżach Banten i Lampung. Kolejny przykład z Indonezji to wulkan Paluweh - jego erupcji w 1928 roku towarzyszyły osuwisko oraz tsunami o wysokości sięgającej 10 metrów, które zabiło 128 ludzi. Także filipiński wulkan Taal jest zdolny do generowania fal tsunami. Do jego erupcji (np. w latach 1965, 1977 czy 2020) dochodziło z Volcano Island znajdującej się w centrum jeziora kalderowego. Przyczynami powstawania fal tsunami w przypadku Taal mogą być spływy piroklastyczne na jeziorze, tzw. base surge oraz podwodne eksplozje. Baczyć także należy na kolejne filipińskie wulkany tj. Didicas (w trakcie erupcji w 1969 roku zginęło troje rybaków - być może wskutek tsunami), Babuyan Claro czy Smith (oba na wyspie Babuyan). Papua Nowa Gwinea i Morze Bismarcka - tutaj warto monitorować szczególnie wulkany Ritter Island (podwodna erupcja z 19 maja 2007 roku wygenerowała niewielkie fale tsunami docierające do wybrzeży wysp Sakar i Umboi, jednak bez ofiar śmiertelnych), Bam (potencjalna niestabilność zbocza), Manam (spływy piroklastyczne docierające do morza w trakcie licznych erupcji) czy kalderę Rabaul z dwoma centrami erupcyjnymi: stożkami Tavurvur i Vulcan (tsunami o wysokości 4 metrów w trakcie erupcji w 1937 roku oraz tsunami o wysokości 1.2 metra w 1994 roku spowodowane przez spływy piroklastyczne ze stożka Vulcan docierające do wód zatoki).

Wulkaniczne tsunami jest zjawiskiem nieprzewidywalnym i potencjalnie bardzo groźnym i niszczycielskim, zazwyczaj jednak (za wyjątkiem omówionych przypadków Krakatau, Ritter Island i Hunga Tonga-Hunga Ha'apai) lokalnym. Kluczowe stają się zatem edukacja o sygnałach ostrzegawczych nadejścia wulkanicznego tsunami, szybkie ostrzeżenie lokalnych populacji żyjących niedaleko wulkanu oraz właściwa komunikacja.   

Korzystałem m.in. z niniejszego artykułu:

https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.2014.0380

Przy okazji dwa materiały z moim udziałem. Podcast Łukasza Sakowskiego z bloga To tylko teoria oraz mini-wywiad dla TokFM. Za wszelkie błędy w wypowiedziach czy niedoskonałości językowe odpowiadam wyłącznie ja. :-)

https://www.totylkoteoria.pl/wybuch-wulkanu-hunga-tonga-hunga/ 

https://audycje.tokfm.pl/podcast/117267,Fala-uderzeniowa-po-wybuchu-wulkanu-Hunga-Tonga-Hunga-Ha-apai-okrazyla-glob

EDIT 25 stycznia 2022 roku: zarejestrowano emisje gazu i popiołu z krateru Benbow wulkanu Ambrym (Vanuatu) i odgazowanie krateru Marum. 25 stycznia mają miejsce emisje SO2 z trzech wulkanów w Vanuatu: Ambrym, Ambae i Gaua. Podwyższenie stopnia alarmu dla Ambrym na drugi.

Także 25 I o godzinie 11.39 lokalnego czasu doszło do niewielkiej erupcji wulkanu Rincon de la Vieja w Kostaryce. Obłok erupcyjny sięgnął wysokości 500 metrów-1 km. 

Aktywne pozostają wulkany na Alasce m.in. Semisopochnoi (emisje popiołu ze stożka Mount Cerberus) oraz Pavlof (wyciek lawy na wschodnim zboczu wulkanu).

Geneza tsunami Hunga Tonga-Hunga Ha'apai

                                              

Zastanawiam się jaka była geneza powstania fal tsunami w trakcie erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai 15 stycznia 2022 roku. Ciekawą teorię mają naukowcy z Geonet. Erupcja z 14 stycznia rozerwała część wulkanu pod wodą, toteż woda dostała się do ekstremalnie gorącego otworu erupcyjnego. Zatem do erupcji 15 stycznia doszło pod wodą (przez ocean), co skutkowało powstaniem fal tsunami na Pacyfiku. W trakcie erupcji w grudniu wyspa poszerzyła się w południowej części. Najpierw (14 I) miał miejsce niewielki kolaps, który zaowocował malutkim tsunami, potem 15 I duży, czego skutkiem była gwałtowna interakcja świeżej magmy z wodą i wielka erupcja podmorska. Warto tutaj dodać, że fale tsunami na otwartym oceanie mogą przemieszczać się z prędkością 400-800 km/h, a na wybrzeżu 10-30 km/h. Być może rację ma wulkanolog Shane Cronin, który twierdzi, że doszło do erupcji w kalderze, a nie na jej krawędziach (mniejsze erupcje Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w latach 2009 i 2014-15). Wulkan Hunga Tonga-Hunga Ha'apai jest częściowo podmorski, mierzy 1800 metrów wysokości, a jego szerokość wynosi 20 km. W wyniku silnej erupcji takiej jak ta z 15 stycznia kaldera zapada się, pogłębia. Do potężnej erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai z kaldery doszło ostatni raz około 1100 roku. Także 15 stycznia musiały zostać wyemitowane z kaldery (średnica 4-6 km) duże ilości świeżej, bogatej w gaz magmy. Być może teraz wulkan się uspokoi, być może dojdzie do kolejnego epizodu erupcyjnego. Czas pokaże. 

Tsunami uderzające w zachodnie wybrzeże wysp Tongatapu, 'Eua i Ha'apai mogło osiągnąć wysokość nawet 15 metrów. Uszkodzony został podmorski kabel światłowodowy, co oznacza odcięcie od internetu na wyspach Tonga. Czynione są wysiłki, by przywrócić komunikację. Potwierdzono na razie trzy ofiary śmiertelne: 50-letnia Brytyjka ratująca psy ze swojego schroniska, 65-letnia kobieta z wyspy Mango i 49-letni mężczyzna z wyspy Nomuka. Problemem jest także kontaminacja zasobów wody pitnej na wyspie przez popiół. Tsunami zniszczyło wszystkie domy na wyspie Mango (populacja 50 osób), na wyspie Fonoifua ocalały jedynie dwa, wyspy Nomuka i Atata (populacja 100 osób) także zostały zdewastowane. Ewakuowani są mieszkańcy wysp Nomuka, Atata i Fonoifua, a także mieszkańcy zachodniej części Tongatapu.

Systemy ostrzegania dobrze sprawdzają się w przypadku najczęstszych tsunami spowodowanych przez tektoniczne trzęsienia ziemi, jednak tym razem nie obyło się bez zaskoczenia, ponieważ wulkaniczne tsunami są znacznie rzadszym zjawiskiem.

Podmorskie kable światłowodowe to tzw. infrastruktura krytyczna. Ich uszkodzenie oznacza lokalną, regionalną, a nawet globalną katastrofę. Od 1989 roku pociągnięto ponad 885 000 km podmorskich kabli światłowodowych. Są one wrażliwe na podmorskie trzęsienia ziemi, podwodne osuwiska, erupcje wulkanów i tsunami. Jeśli zostaną uszkodzone ich naprawa może zająć tygodnie w zależności od głębokości ich położenia i dostępności. Wiele z tych podmorskich kabli znajduje się blisko czynnych i drzemiących wulkanów (także podmorskich) czy w strefach aktywności sejsmicznej. Dużo map infrastruktury krytycznej poniżej:

https://personalpages.manchester.ac.uk/staff/m.dodge/cybergeography/atlas/cables.html 

https://www.submarinecablemap.com/

Podam jeden, może dwa przykłady. W głębinach Morza Południowochińskiego oraz w wodach cieśniny Luzon jest gęsto od podmorskich kabli światłowodowych. W odległości 120-150 km od południowo-wschodniego wybrzeża Wietnamu znajdują się podmorskie wulkany Veteran i Ile des Cendres (ostatnia erupcja w 1923 roku) oraz grupa wulkanów Lý Sơn (Cul Lao Re, możliwe erupcje w holocenie). To całkiem możliwe że kiedyś się obudzą. Cieśnina Luzon to liczne wulkany m.in. częściowo podmorski Didicas, który wyłonił się w 1952 roku, nienazwany podmorski wulkan blisko niezamieszkanej wyspy Ibugos z ostatnią erupcją w 1854 roku czy stratowulkany Babuyan Claro (ostatnia potwierdzona erupcja wulkanu w 1860 roku), Iraya (ostatnia erupcja w 1454 roku) czy Camiguin de Babuyanes (ostatnia erupcja, być może częściowo podmorska w 1857 roku). W Europie warto zwrócić uwagę choćby na podmorski wulkan Marsili oddalony od Neapolu o 175 km. Jego przyszła erupcja może teoretycznie doprowadzić do niszczycielskich fal tsunami, które uderzą w śródziemnomorskie wybrzeża. To tylko nieliczne przykłady. Uszkodzenie kabla podmorskiego Tonga Cable System (długość 827 km, zarządza nim konsorcjum Digicel Tonga) przez erupcję Hunga Tonga-Hunga Ha'apai z 15 stycznia powinno być lekcją na przyszłość choćby dla ekspertów od zarządzania kryzysowego. Taka sytuacja prędzej czy później może się powtórzyć z jeszcze bardziej dotkliwym skutkiem.

Zdj. Adam Platform

EDIT: Nowe informacje. Oszacowana wysokość kolumny erupcyjnej wyemitowanej przez wulkan Hunga Tonga-Hunga Ha'apai to aż 39 km. Odgłosy erupcji były słyszane na Alasce w odległości około 9600 km od jej miejsca, zatem była to najgłośniejsza erupcja wulkaniczna od czasu erupcji wulkanu Krakatau w 1883 roku. Oszacowana moc wybuchu to aż 10 megaton TNT, czyli detonacja pierwszej bomby wodorowej Ivy Mike 1 listopada 1952 roku w atolu Eniwetok. Dla porównania eksplozja saletry amonowej w Bejrucie 4 sierpnia 2020 roku to ekwiwalent "zaledwie" 08-1.1 kiloton TNT, natomiast eksplozja 27-tonowej termojądrowej Car Bomby (Nowa Ziemia, 30 października 1961 roku) to 50 megaton, czyli równoczesna detonacja 3800 bomb atomowych zrzuconych na Hiroszimę. Fala uderzeniowa z erupcji w Tonga już trzykrotnie obiegła glob.

Naprawa podmorskiego kabla światłowodowego uszkodzonego przez erupcję zajmie przynajmniej 4 tygodnie, nie dwa tak jak pierwotnie zakładano. Brak łączności uniemożliwia precyzyjne oszacowanie strat i zniszczeń. Nie ustają wysiłki oczyszczenia lotniska na Tongatapu z warstwy popiołu. 

Nadal trwają oszacowania co do wysokości przypominającej parasol kolumny erupcyjnej. Według oszacowań badacza Simona Prouda wysokość chmury erupcyjnej to 35 km, a jej najwyższy punkt mógł sięgnąć niewiarygodnej wysokości aż 55 km, czyli do mezosfery ponad stratosferą i troposferą, co oznacza że wyemitowany materiał wulkaniczny przemieszczał się z prędkością bliską prędkości dźwięku (czyli około 1225 km/h). Warto dodać, że w ciągu kilku godzin aktywności erupcyjnej Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w dniach 14-15 stycznia 2022 zarejestrowano 400 000 wulkanicznych błyskawic w chmurze erupcyjnej czy uderzających w ziemię/ocean. To absolutny rekord. Dla porównania: erupcja Anak Krakatau w grudniu 2018 roku wygenerowała 340 000 wulkanicznych błyskawic w ciągu tygodnia, a nie kilku godzin.

Peruwiańscy wulkanolodzy informują o możliwości zapadnięcia się południowo-wschodniej części krateru czynnego wulkanu Ubinas wskutek przyszłej erupcji bądź ulewnego deszczu. Może to skutkować ogromnym spływem piroklastycznym mknącym w dół doliny Ubinas i zagrożeniem dla kilku miejscowości. Ubinas to obok Sabancaya najaktywniejszy wulkan w Peru.

16 stycznia 2022 roku zarejestrowana została emisja gazu i popiołu z objętego drugim stopniem alarmu wulkanu Ambae (Vanuatu).

Artykuł niniejszy dedykuję wspierającym mnie w przeszłości i obecnie Patronom oraz wszystkim tym, których erupcja w Tonga zafascynowała. Dziękuję za wsparcie na Patronite.

Finalnie tekst do poczytania:

https://www.nationalgeographic.com/science/article/the-science-behind-the-tonga-eruption-and-tsunami

Wulkaniczne tsunami, fala uderzeniowa i komunikacyjny blackout erupcji w Tonga

 

Wczoraj doszło do erupcji wulkanicznej, która była jedną z najbardziej niesamowitych, jakie miałem przyjemność monitorować od czasu założenia niniejszego bloga. Erupcji potężnej i niezwykłej, zdarzającej się powiedzmy raz na ponad sto lat. 15 stycznia o godzinie 05.15 wybuchł częściowo podmorski wulkan Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w archipelagu Tonga. Warto dodać, że tongijski wulkan rozpoczął aktywność erupcyjną 19 grudnia 2021 roku i kontynuował ją do 11 stycznia 2022 roku. Potem wulkan zapadł w krótką drzemkę, by wznowić aktywność erupcyjną 14 stycznia. Kolumna erupcyjna nad Hunga Tonga-Hunga Ha'apai sięgnęła wówczas wysokości 20 km. Wydano ostrzeżenie tsunami dla Tonga, ale był to ledwie przedsmak tego, co miało nadjeść. 

Potężny paroksyzm erupcyjny Hunga Tonga-Hunga Ha'apai, który miał miejsce rankiem 15 stycznia wyemitował ogromny obłok popiołu (18-20 km wysokości). Na wyspie Tongatapu zapadła ciemność. Odgłosy eksplozji były słyszane m.in. w Nuku'alofa (65 km od miejsca erupcji), Samoa (ponad 800 km od miejsca erupcji), Suva (stolica Fidżi), Niue, Vanuatu, Nowej Zelandii, a nawet na Alasce oddalonej od miejsca erupcji o ponad 9600 km. Dla porównania odgłosy eksplozji wulkanu Krakatau z 27 sierpnia 1883 roku zarejestrowano na wyspie Rodrigues (Ocean Indyjski, oddalona od indonezyjskiego wulkanu o 4800 km). Satelity zarejestrowały rozległą kolumnę erupcyjną oraz falę uderzeniową (ciśnienie powietrza), która obiegła cały glob. Fala grawitacyjna (wypornościowa) wygenerowana przez wybuch tongijskiego wulkanu została zarejestrowana m.in. przez polskie, australijskie i nowozelandzkie stacje pogodowe. Energia tej eksplozji była doprawdy niesamowita. Fale sejsmiczne erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai stanowiły odpowiednik trzęsienia ziemi o magnitudzie 5.8.

Już w wyniku erupcji wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai środkowa część wyspy wraz z uformowanym w wyniku wcześniejszej aktywności erupcyjnej stożkiem uległa zniszczeniu. Paroksyzm erupcyjny z 15 stycznia zniszczył wyspę Hunga Tonga-Hunga Ha'apai nieomal całkowicie, co jest widoczne na zdjęciach radarowych satelity Sentinel 2. Warto dodać, że w kolumnie erupcyjnej w dniach 14-15 stycznia zarejestrowano dziesiątki tysięcy wulkanicznych błyskawic. 

Erupcja tongijskiego wulkanu wygenerowała fale tsunami o różnorodnej maksymalnej wysokości, które dotarły m.in. na  wybrzeże Nuku'alofa (1.2 m. wysokości), wysp archipelagu Fidżi (Suva, 20 cm), wysp Lau, wysp Samoa Amerykańskiego (0.61 m wysokości), Vanuatu (1-2.5 m.), Hawajów (Hanalei, wysokość 0.8 metra) czy do Great Barrier Island (Nowa Zelandia, wysokość 1.33 metry). Na wschodnim wybrzeżu Australii wysokość fal tsunami to m.in. 1.27 metrów (Wyspa Norfolk) i 0.82 metry (Wyspa Lord Howe). W Japonii najwyższą falę tsunami zarejestrowano w Amami, prefektura Kagoshima - jej wysokość to 1.2 metra, prefektura Iwate, wysokość 1.1 metra, port morski Sendai, wysokość 0.9 metra. Fale tsunami wygenerowane przez erupcję w Tonga zarejestrowano także w USA (np. Kalifornia, Port Sant Luis, 1.3 metra wysokości), na Alasce (miasteczko Nikolski, 0.37 metra), w Meksyku (np. Manzanillo, Colima, wysokość 2.05 metra) czy w Peru (tsunami o wysokości 2 metrów zabiło 2 kobiety na plaży Naylamp w Lambayeque). W północnym Chile tsunami o wysokości dochodzącej do 2 metrów uszkadzało przystanie i wywracało łódki. Niewielkie tsunami odnotowano także w Puerto Rico, na rosyjskich Kurylach czy na Wyspach Galapagos. W przypadku wystąpienia fal tsunami należy unikać plaż, zatok, przystani, portów i prędko szukać schronienia na okolicznych wzniesieniach. Tak czy owak rozległe tsunami topiło łódki rybackie, zalewało ulice, uszkadzało nadmorskie domy czy restauracje w różnych nadmorskich miejscach na świecie.

Erupcja Hunga Tonga-Hunga Ha'apai z 15 stycznia 2022 roku uszkodziła podmorski kabel światłowodowy znajdujący się 44 km na południe od miejsca wybuchu wulkanu (7-8 km na wschód od wulkanu znajduje się kabel wewnętrzny), zatem na wyspach zapanował komunikacyjny blackout. Póki co wciąż nie ma potwierdzenia o ofiarach śmiertelnych na wyspach Tonga wskutek erupcji i tsunami. Na pewno należy spodziewać się licznych szkód w infrastrukturze wskutek zalań i opadu popiołu oraz zaginięć. Tsunami z erupcji tongijskiego wulkanu prawdopodobnie kompletnie zerodowało dwie niezamieszkane wysepki Nuku i Tau (Tonga). Dwie sąsiednie niezamieszkane wyspy Tonumea i Kelefesia zostały częściowo zalane. Zalana została także mała i zamieszkana wyspa Atata. Powoli przywracane jest zasilanie w Nuku'alofa.

O możliwości uszkadzania/niszczenia podmorskich kabli przez erupcje wulkaniczne pisałem w artykule z 5 stycznia 2022 roku. I wykrakałem.

http://wulkanyswiata.blogspot.com/2022/01/erupcja-superwulkanu-jako-globalny.html

Wulkaniczne tsunami to dość rzadki fenomen, ostatni raz mieliśmy z nim do czynienia w trakcie katastrofalnej erupcji indonezyjskiego wulkanu Anak Krakatau 23 grudnia 2018 roku (zginęło wówczas 437 osób). Przyczyny wygenerowania wulkanicznego tsunami są rozmaite: zapadnięcie się kaldery, wulkaniczne trzęsienia ziemi, gwałtowna erupcja freatomagmowa, eksplozywna (tak było w zapewne w przypadku Hunga Tonga-Hunga Ha'apai, nie wykluczam zapadnięcia się podmorskiej kaldery), spływ piroklastyczny czy lahar (potok błota) docierający do morza czy wreszcie wulkaniczne osuwisko bądź lawinę. Wykaz wszystkich zarejestrowanych przypadków wulkanicznych tsunami znajdziecie tutaj:

https://en.wikipedia.org/wiki/Volcanic_tsunami

Artykuł niniejszy dedykuję wszystkim moim Patronom (starym i nowym) na Patronite, ale także wszystkim osobom, które regularnie zaglądają na bloga i fanpejdż. Jedno jest pewne: prędko erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai z 15 stycznia 2022 roku nie zapomnę.

Przy okazji polecam lekturę i czekam na więcej wieści z Tonga.

https://eos.org/science-updates/new-volcanic-island-unveils-explosive-past

Zdj. Planetlab, via Twitter.

EDIT: Wstępne szacunki mówią o kolumnie erupcyjnej sięgającej wysokości 30 km oraz emisji 400 000 ton (40 kiloton) SO2 do atmosfery - to za mało, by mieć większy wpływ na globalne schłodzenie klimatu. Takie silne stratosferyczne erupcje wulkaniczne mają potencjał do schłodzenia klimatu.

Naprawa uszkodzonego w dwóch miejscach podmorskiego kabla światłowodowego łączącego Tonga i Fidżi (długość 827 km) z resztą świata zajmie przynajmniej dwa tygodnie. Nieoficjalny bilans ofiar śmiertelnych na wyspach to w tej chwili 3 osoby (odnaleziono ciało Angeli Glover z UK), na samej wyspie Tongatapu 100 budynków zostało uszkodzonych, a 50 kompletnie zniszczonych. Miasta i wsie takie jak Nuku'alofa, Pangai, Nomuka czy Fafaa są pokryte popiołem. Obłok SO2 wyemitowany przez wulkan dotarł już nad Australię.

To była najsilniejsza erupcja wulkaniczna od czasu erupcji wulkanów Puyehue Cordon Caulle w latach 2011-12 (5 w skali VEI) oraz Pinatubo w 1991 roku (6 w skali VEI).  

Zakończyła się erupcja szczelinowa wulkanu Piton de la Fournaise na wyspie Reunion, wciąż natomiast trwa erupcja efuzywna wulkanu Wolf na wyspie Isabela (Galapagos) - aktywne pozostają dwie szczeliny erupcyjne.

Potężna erupcja wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga i fale tsunami

 

Do potężnej erupcji wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w Tonga doszło 15 stycznia 2022 roku o godzinie 04.00 czasu UTC. Trwająca około 10 minut paroksyzmalna erupcja wygenerowała fale tsunami, które dotarły do wybrzeży wysp Tonga (80 cm-1.6 metra wysokości, w stolicy Nuku'a'lofa 1.2 metra wysokości), Samoa (60 cm w Pago-Pago, stolicy Samoa Amerykańskiego), Fidżi i Cooka i wdarły się na ląd. Eksplozje wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai słyszano w Nowej Zelandii, odległość ponad 2000 km od miejsca erupcji oraz m.in na wyspach Fidżi, Samoa i Niue. Szerokość obłoku popiołu to aż 700 km. Fala uderzeniowa z erupcji Hunga Tonga-Hunga Ha'apai rozeszła się z prędkością 1000 km/h na odległość przynajmniej 2500 km od epicentrum.

https://www.weatherwatch.co.nz/content/tonga-size-of-eruption-put-into-perspective-x4-infographics 

Obecnie alerty tsunami zostały już dla większości miejsc (np. Samoa) zniesione, ale mogą zostać przywrócone. Kolumna erupcyjna nad wulkanem sięgnęła wysokości przynajmniej 15-20 km. Można spodziewać się kolejnych eksplozji tongijskiego wulkanu. Tak jak wspomniałem odgłosy eksplozji wulkanu były są słyszane w Suva, Sigatoka, Levuka (Fidżi, 700 km od Tonga) i w Samoa (900 km od Tonga). Z królewskiego pałacu w Nuku'a'lofa (wyspa Tongatapu, stolica Tonga) ewakuowano króla wysp Tupou VI. Trwają masowe ewakuacje na terenie wysp Tonga i Fidżi. Ludzie w popłochu udali się na wzniesienia, z dala od plaż i wybrzeży. Opad popiołu miał/ma miejsce na wyspy Fidżi (m.in. Vatoa, Lau), w Tonga (m.in. Nuku'a'lofa, wyspa Tongatapu, stolica wyspiarskiego państwa). Odnotowano szkody spowodowane uderzeniem tsunami na wybrzeżu wyspy wulkanicznej Sava'i.

Zastanawiam się nad siłą dzisiejszej erupcji w Tonga. 5 w skali VEI a la Mount Saint Helens w 1980? Oczywiście mam także skojarzenia z erupcjami Krakatau w 1883 roku i Anak Krakatau w 2018 roku ze względu na wygenerowanie przez wybuch wulkanu tsunami.

Z uzyskanych informacji wynika, że erupcja Hunga Tonga-Hunga Ha'apai nadal trwa, a odgłosy eksplozji są słyszane m.in. w Suva, stolicy Fidżi. Ogłoszono ostrzeżenia o tsunami dla Vanuatu i dla wschodniego wybrzeża Australii (wschodnia Victoria, ewakuacja Lord Howe Island).

Sytuacja z erupcją tongijskiego wulkanu na pewno będzie kryzysowa dla mieszkańców archipelagu, gdyż są to raczej płaskie wyspy. Nawet dość niewielkie tsunami stanowi ogromne zagrożenie dla mieszkańców i ich dobytku. Po uderzeniu tsunami komunikacja z mieszkańcami niektórych wysp jest utrudniona.

Ten wpis jeszcze będzie aktualizowany jeszcze dziś albo jutro.

Erupcja wulkanu Krakatau w malarstwie plus kilka faktów

27 sierpnia 2020 roku minęła kolejna już rocznica paroksyzmu erupcyjnego wulkanu Krakatau (Cieśnina Sundajska, Indonezja). Nie będę tutaj się szeroko rozpisywał o tej erupcji, gdyż to historia dobrze znana i opisywana tysiące razy. Najważniejsze fakty o erupcji Krakatau w 1883 roku są następujące:

1) pierwsze przejawy aktywności erupcyjnej Krakatau zaobserwowano w maju 1883 roku. Wyspa składała się wówczas z trzech stożków Perbuatan (najbardziej wysunięty na północ, najniższy i najaktywniejszy), Danan (stożek znajdujący się po środku) i Rakata formujący południowy kraniec wyspy. Krakatau wraz z pobliskimi wyspami Lang i Verlaten stanowiły pozostałość poprzedniej potężnej erupcji wulkanicznej formującej kalderę.

2) 27 maja 1883 roku fotograf ze statku "General Governor Loudon" sfotografował stożek Perbuatan (Perboewatan) w trakcie erupcji. To jedyne zdjęcia z erupcji Krakatau, o których wiem, że istnieją. A naprawdę ich szukałem. Co ciekawe, jest mowa o tym, że grupa turystów z owego statku wspięła się na stożek Perboewatan opisywany jako 'niskie wzgórze z płaskim wierzchołkiem'. Inne statki i wyczarterowane łodzie także przepływały przez cieśninę Sunda.

3) 26 sierpnia o godzinie 12.53 eksplozja stożka Perboewatan wygenerowała obłok erupcyjny o wysokości 24 km (inne źródła mówią o kolumnie erupcyjnej o wysokości 36 km). Być może komin wulkaniczny stożka został zatkany i w wyniku eksplozji ciśnienie w komorze magmowej zostało gwałtownie uwolnione.

4) 27 sierpnia 1883 roku dochodzi do czterech potężnych eksplozji, w wyniku których stożki Perbuatan i Danan zapadają się do morza, a stożek Rakata zostaje częściowo zniszczony. Potężna erupcja freatomagmowa obejmująca interakcję świeżej magmy z wodą wygenerowała spływy piroklastyczne. Powstałe wskutek kolapsu wulkanu fale tsunami o wysokości sięgającej 30 metrów dotarły do wybrzeża Jawy i Sumatry niszcząc 165 nadmorskich wiosek, uszkadzając 132 i zabijając 32 000 ludzi. Dzieła zniszczenia dopełniły spływy piroklastyczne, które zabiły około 4400 ludzi.

5) Huk eksplozji Krakatau był słyszany w Perth (Australia, 4500 km od Krakatau) i na wyspie Rodrigues (Ocean Indyjski, odległość 4653 km od wulkanu). Wybuch indonezyjskiego wulkanu miał siłę 6 w skali VEI i był przynajmniej 10 razy silniejszy od słynnej erupcji Mount Saint Helens w 1980 roku. Wytworzył ogromne tratwy pumeksu - jedna z nich we wrześniu 1884 roku dotarła aż do Durbanu w RPA, a także dwie okresowe wyspy Steers i Calmejer, które później zostały zerodowane przez morze. Pył wulkaniczny z erupcji Krakatau znalazł się w stratosferze i w ciągu dwóch tygodni okrążył świat. W okolicy wulkanu przez przynajmniej trzy dni panowała atramentowa ciemność. Barografy wokół globu zarejestrowały fale uderzeniowe w atmosferze okrążające ziemię przynajmniej siedem razy. Dwie trzecie wyspy Krakatau przestało istnieć.

Warto jeszcze dodać, że trzecia eksplozja wulkanu Krakatau 27 sierpnia o godzinie 10.02 była niesłychanie głośna - 172 decybeli w odległości 160 km od źródła. Niewiarygodnie głośny hałas - około 130 decybeli to granica ludzkiej wytrzymałości. Brytyjski statek "Norham Castle" przepływał w odległości 64 km od Krakatau. Kapitan napisał w dzienniku pokładowym: "Tak silna to była eksplozja, że uszkodziła bębenki uszne połowy mojej załogi. Moje ostatnie myśli krążą wokół żony. Jestem przekonany o nadejściu Dnia Sądu Ostatecznego."

6) Za sprawą emisji aerozoli siarkowych do stratosfery w Europie pojawiły się krwistoczerwone zachody słońca, jakby nie z tego świata. Inspirujące licznych malarzy, w tym Edwarda Muncha i Williama Ascrofta. Munch o kulisach powstania "Krzyku" (1893) - przepiękny, wyrazisty opis po angielsku, nawet nie chcę podejmować się jego tłumaczenia: 

"I was walking along the road with two friends — then the sun set — all at once the sky became blood red — and I felt overcome with melancholy. I stood still and leaned against the railing, dead tired — clouds like blood and tongues of fire hung above the blue-black fjord and the city. My friends went on, and I stood alone, trembling with anxiety. I felt a great, unending scream piercing through nature."

7) W 1927 roku narodził się wulkan Anak Krakatau - przez wiele lat stożek rósł w trakcie aktywności erupcyjnej po to, by 22 grudnia 2018 roku wskutek gwałtownej erupcji częściowo zapaść się do morza. Powstałe wówczas niszczycielskie tsunami spowodowało liczne zniszczenia w okolicy wulkanu i zabiło ponad 200 ludzi. Jak widać historia lubi się powtarzać.

Tyle o Krakatau. Akurat we wczorajszą rocznicę erupcji indonezyjskiego wulkanu doszło do spektakularnej erupcji wulkanu błotnego na Jawie. Wybuchł wulkan błotny Kesongo, o którym lokalni mieszkańcy mówią, że uaktywnia się w porze deszczowej. Średnica krateru to aż 1.2 km. W pobliżu Kesongo znajduje się mniejszy wulkan błotny Anak Kesongo. Miejsce rzadko odwiedzane przez turystów, ale na pewno ciekawe. Według zdobytych informacji 4 osoby musiały zostać przewiezione do szpitala wskutek zatrucia gazami, zginęło też kilka zwierząt hodowlanych.

Z wulkanu Sangay w Ekwadorze schodzą w ostatnich dniach liczne spływy piroklastyczne i mają miejsce emisje popiołu. 

Jeśli chcecie się dowiedzieć czegokolwiek o wulkanach, przeprowadzić ze mną wywiad albo podzielić ze mną wrażeniami z wypraw wulkanicznych to piszcie na ten adres: krawczykbart@yahoo.com 

Jeśli chcielibyście wesprzeć finansowo moją pasję to zapraszam na mój profil Patronite, który założyłem w lutym 2020. Zawsze to dodatkowy kop motywacyjny, by nadal pisać i dzielić się wiedzą. Dzięki że śledzicie temat wulkanów. Dziękuję wszystkim, w tym oczywiście moim Patronom.

https://patronite.pl/wulkanyswiata

Kharimkotan: wyspa opuszczonych wiosek i tsunami

W tym roku postanowiłem zabrać się za wyspy wulkaniczne, najlepiej bezludne. Wielokrotnie chciałem przybliżyć Czytelnikom wulkany słabo poznane i bardzo sporadycznie odwiedzane, gdyż takie najbardziej mnie fascynują. Tym razem wybór pada znowu na rosyjskie Kuryle (choć ich status prawny jest po dziś dzień kwestionowany przez Japonię) i na wyspę wulkaniczną Kharimkotan zlokalizowaną 15 km na północny zachód od wyspy Onekotan, o owalnym kształcie i wymiarach 8 x 12 km. Absolutnie urzekające są zdjęcia tej wyspy w sieci - gdy tonie we mgle i zdaje się być kompletnie nieprzystępna, ale jakże przez to pociągająca. Spory obszar wyspy jest pokryty żółtym popiołem przypominającym piaskowe wydmy. Informacja dla wielbicieli urban exploration: na Kharimkotan znajdują się ruiny wioski Ajnów (północno-zachodni cypel wyspy) oraz pozostałości osady Sewerino (brzeg zatoki Severgin, północ wyspy). Wyspa odznacza się także obecnością kilku słodkowodnych jeziorek. Swoją drogą na pobliskiej wyspie Onekotan także znajdują się ruiny wioski zmytej przez tsunami jesienią 1952 roku.

8 stycznia 1933 roku doszło do silnej erupcji stratowulkanu Kharimoktan (Pik Severgin, 1145 metrów wysokości) w wyniku której miał miejsce kolaps górnych zboczy wulkanu o objętości 0.5 km sześciennych w kierunku wschodnim. Lawina gruzu runęła do Pacyfiku powodując tsunami o wysokości 20 metrów, które uderzyło w wybrzeże wyspy Paramuszyr zabijając dwie osoby: kobietę i dziecko. W wyniku kolapsu zbocza linia brzegowa wyspy wydłużyła się o 1 km. Silna erupcja pliniańska Pik Severgin trwała do 12 stycznia 1933 roku generując liczne spływy piroklastyczne. Uformował się nowy podkowiasty krater, wulkan zmniejszył swoją wysokość z 1213 metrów na 1145 m. W następstwie aktywności wulkanu Japończycy opuścili osadę na wyspie. Rozpoczęła się ekstruzja kopuły lawowej w kraterze, której towarzyszyła słaba aktywność eksplozywna bez spływów piroklastycznych. Kharimkotan jest potencjalnie groźnym wulkanem - daty jego erupcji są następujące: 1713, 1846, 1848, 1883 oraz 1931 i 1933.

Nazwa Kharimkotan wywodzi się z języka Ajnów i oznacza 'wioskę wielu kardiokrinum' (kardiokrinum to rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny liliowatych, który obejmuje 3 gatunki występujące Azji). Jak mniemam te olbrzymie lilie kiedyś obficie porastały wyspę i były cenione przez rdzennych Ajnów.

Opuszczona w latach 50-tych XX-wieku wioska Sewerino na Kharimkotan bardzo mnie intryguje. Zapadłe chaty i pomnik dla strażników granicznych, którzy zginęli zaskoczeni przez letnią lawinę. Stało się to 29 marca 1952 roku, sześć miesięcy po uderzeniu tsunami w Siewierokurylsk (Paramuszyr) - przynajmniej taka data widnieje na blaszanej tablicy na jednym ze zdjęć w poniższej galerii. Nie ma zbyt dużo informacji o tym osuwisku, ile osób zabiło, etc. Ale zawsze można spróbować dowiedzieć się czegoś więcej. Tutaj możecie obejrzeć fotografie wioski znalezione w odmętach Internetu:

https://www.kotoyarvi.org/kopiya-matua?fbclid=IwAR1TFv7t0Q_NBvgsIL0WN9bk_HWo7hobVUjz2URfAsuKGPmQVcpeEYgzQyY

Wiedziałem że w końcu będę musiał napisać o tej wyspie. A dla wielbicieli militariów porzucone sowieckie czołgi (IS-2, IS-3, T54/55) na kurylskiej wyspie Shikotan:

http://russiatrek.org/blog/army/abandoned-tanks-on-shikotan-island/

Zdj. Miyuki, Jewgienij Kasperski.

Szybkie niusy wulkaniczne - 22 maja o godzinie 19.50 lokalnego czasu meksykański wulkan Popocatepetl wygenerował obłok erupcyjny o wysokości 3.5 km. Opad popiołu odnotowano w Atlautla, Ecatzingo, Ozumba, Tepetlixpa, Atlatlahucan, Cuautla, Ocuituco, Tetela del Volcan, Tlayacapan, Totolapan, Yautepec i Yecapixtla. 23 i 24 maja miały miejsce dwie niewielkie i krótkotrwałe erupcje indonezyjskiego wulkanu Anak Krakatau.

Anak Krakatau przed kolapsem zbocza i po - porównanie

Dzisiaj krótki post, ale warto pokazać te zdjęcia dla porównania. 10 stycznia 2019 roku do strefy niebezpiecznej wulkanu Anak Krakatau (Indonezja) dopłynął łowca burz James Reynolds i wykonał powyższe zdjęcia dronem. Obrazują one skalę ekstremalnej metamorfozy jaką przeżył wulkan po bocznej (lateralnej) erupcji, kolapsie zbocza i tsunami z 22 grudnia 2018 roku. Wegetacja na pobliskiej wyspie Kecil (Lang) 3-4 km na wschód od AK oraz na samej Anak Krakatau została całkowicie zniszczona, fale tsunami i osuwiska zniszczyły także zachodnią stronę północnego wybrzeża wyspy Rakata oraz wybrzeże wyspy Sertung (Verlaten) 3-4 km na zachód od AK. Niesamowite.

Woda blisko wyspy uległa żółtemu/brązowemu odbarwieniu wskutek aktywności hydrotermalnej.

Zdj. James Reynolds/ Earth Uncut TV.

https://twitter.com/EarthUncutTV?lang=pl

W tej chwili oficjalny bilans ofiar śmiertelnych tsunami z 22 grudnia 2018 roku wynosi 437 osób zabitych. Wyspa Anak Krakatau jest obecnie płaska i pokryta tefrą, bez śladów wegetacji - dobrym przybliżeniem będzie tutaj aleucki wulkan Bogoslof.

Wieczorem 10 stycznia 2019 roku o godzinie 19.55 lokalnego czasu miała miejsce erupcja balijskiego wulkanu Agung generująca obłok erupcyjny o wysokości ponad 5 km.

Stożek Anak Krakatau zmienia się na zawsze + silna erupcja wulkanu Szywiełucz

Wpierw o wulkanie Anak Krakatau, Indonezja. Jego aktywność erupcyjna w ciągu ostatnich 2 dni zmalała, wulkan emitował jedynie niewielkie obłoki pary wygenerowane wskutek aktywności freatomagmowej. Znacznie zmniejszyła się także aktywność sejsmiczna Dziecka Krakatau. Co najistotniejsze wulkan Anak Krakatau do tej pory mierzący 338 metrów wysokości w wyniku osuwiska stracił ponad 200 metrów - w tej chwili mierzy 110 metrów. Większość jego wierzchołka zniknęła - podobnie jak znaczące fragmenty zachodnich i południowych brzegów wyspy. Znaczącemu powiększeniu uległ wschodni brzeg. Aktywny stożek Anak Krakatau jest obecnie niższy od najwyższego punktu pobliskiej wyspy Sertung. Nie widać go także z wybrzeża, gdyż zasłania go wyspa Panjang. Objętość kolapsu oszacowano na 150-180 milionów metrów sześciennych, pozostało obecnie 40-70 milionów metrów sześciennych. Być może to jeszcze nie koniec aktywności erupcyjnej Anak Krakatau. W bliższej lub dalszej przyszłości może przybrać ona na sile, ale ryzyko wystąpienia tsunami jest obecnie bardzo niskie.

Wulkan Anak Krakatau, Indonezja wygląda obecnie tak. Ma otwarty krater na południowym zachodzie, targają nim sporadyczne eksplozje hydrotermalne związane z interakcją wody morskiej z magmą. To w zasadzie nowa wyspa wulkaniczna ze zmienioną topografią, zanikiem roślinności i akumulacją popiołu.

https://www.instagram.com/p/Br_2k0TAAOg/?utm_source=ig_web_button_share_sheet&fbclid=IwAR2zR4sXHAosiMD9UiTk7HELGWljCQ7G-Y4AJMOyzoHdLULYoAAtxcOvGeY

Przy okazji odsyłam do starego tekstu Grzegorza Gawlika, który był na tym wulkanie w 2013 roku.

http://www.grzegorzgawlik.pl/blog/404-wulkan-anak-krakatau-ok-350m-anak-krakatau-indonezja

29 grudnia 2018 roku o godzinie 09.17 czasu UTC aleucki wulkan Cleveland wygenerował obłok erupcyjny o wysokości 5 km, który został zauważony przez pilota.

Rośnie kopuła lawowa wulkanu Merapi na Jawie. Schodzą z niej osuwiska rozżarzonych skał. Aktywność kopuły lawowej Gunung Merapi może stać się wkrótce niebezpieczna, gdyż wzrośnie ryzyko silniejszych i gwałtowniejszych eksplozji, a co za tym idzie jej niestabilność może wygenerować niszczące spływy piroklastyczne. Nie wolno się na wulkan wspinać.

30 grudnia 2018 roku silna eksplozja kopuły lawowej wulkanu Szywiełucz (Kamczatka) generuje obłok erupcyjny o oszacowanej wysokości 12 km. Kod awiacji czerwony. Kopuła lawowa tego wulkanu wznowiła swój wzrost.

Także balijski wulkan Agung daje dzisiaj o sobie znać małym wybuchem o godzinie 04.09 czasu WITA i chmurą erupcyjną o wysokości 5.5 metrów. Trwająca przez trzy minuty i osiem sekund erupcja obsypała popiołem miasto Amlapura oraz wioski Seraya Barat, Seraya Tengah i Tenggalingga. Dzisiejsza eksplozja wulkanu Agung wskazuje na ruch magmy zatem zapewne o tym wulkanie jeszcze usłyszymy.

Status erupcji wulkanu Etna i trzęsienie ziemi w Katanii

We wczesnych godzinach poranka 25 grudnia 2018 roku erupcja lawowa wulkanu Etna nadal trwała. Wylew lawy docierał do Valle del Bove z aktywnej szczeliny erupcyjnej której niższy otwór erupcyjny znajdował się na wysokości 2400 metrów. W kraterach centralnych New SE Crater i Bocca Nuova miała miejsce aktywność strombolijska generująca obłok popiołu. Od północy 26 grudnia 2018 roku zarejestrowano siedem trzęsień ziemi, w tym o godzinie 03.18 trzęsienie ziemi o magnitudzie 4.8 z epicentrum 2 km na północ od Viagranda (hipocentrum na głębokości 1.2 km). Zniszczenia odnotowano w Katanii, Santa Venerina, Fleri i Lavinaio. Zamknięto część autostrady A18 Katania - Messyna z powodu pęknięć w asfalcie.

Aktywność freatomagmowa wulkanu Anak Krakatau, Indonezja w toku. Nocne niebo nad wulkanem rozświetlają wulkaniczne błyskawice. Zdj. z dzisiaj z pokładu indonezyjskiego okrętu marynarki wojennej - ukamdani_gunners543.

Obrazy satelitarne wskazują na to że wskutek silnej erupcji AK (prawdopodobnie 4 w skali VEI) doszło do kolapsu południowo-zachodniego zbocza Anak Krakatau i w rezultacie do wygenerowania fal tsunami. Pierwszej mniejszej i drugiej większej, która doprowadziła do największych zniszczeń m.in. w znanym nadmorskim kurorcie Tanjung Lesung. Do zwiększenia fal tsunami przyczyniły się także wysoki przypływ morski i pełnia Księżyca. Tak czy owak poczekam jeszcze na dokładniejszą analizę naukowców - w przyszłości dowiemy się więcej szczegółów. Z powodu trwającej wciąż aktywności freatomagmowej nie wolno zbliżać się do Anak Krakatau, co utrudnia oszacowanie rozmiarów osuwiska (być może w dużej mierze podmorskiego).

EDIT: Rankiem 27 grudnia w godzinach 08.17 i 08.28 lokalnego czasu dwie niewielkie erupcje freatyczne targnęły wulkanem Mayon (Luzon, Filipiny). Niewielkie obłoki popiołu sięgnęły wysokości 600 i 200 metrów.

Efuzja lawy w Valle del Bove ustała, ale nadal trwa aktywność erupcyjna w kraterze Bocca Nuova wulkanu Etna.

Bilans ofiar śmiertelnych erupcji i tsunami Anak Krakatau rośnie

Bilans ofiar śmiertelnych erupcji i sobotniego tsunami Anak Krakatau rośnie. W tej chwili zginęło 429 osób, 1485 jest rannych, a 154 osoby uchodzą za zaginione. Tsunami zaskoczyło wiele osób we śnie. Zniszczeniu bądź uszkodzeniu uległo 882 domów i 73 hotele. To na pewno nie jest ostateczny bilans tej tragedii.

Zaczyna robić się coraz bardziej ciekawie. Badacze z German Research Center for Geosciences (GFZ) wykryli w sobotę 22 grudnia trzęsienie ziemi o magnitudzie 5.1 o godzinie 08.55 lokalnego czasu w odległości 25 km na wschód od Anak Krakatau. Mogło ono wzmocnić erupcję wulkanu i być jednym z czynników sprawczych częściowego zapadnięcia się południowo-zachodniego stożka Dziecka Krakatau i wywołania tsunami, które potem uderzyło w plaże Banten i Lampung. Trzęsienie ziemi, osuwisko i tsunami miały miejsce w czasie 36 minut. Co intrygujące, kolaps zbocza wulkanu Mount Saint Helens w dniu 18 maja 1980 roku także zapoczątkowało trzęsienie ziemi o magnitudzie 5.1. Wówczas fala tsunami w Spirit Lake osiągnęła kolosalną wysokość 250 metrów. Ciekawe czy ta informacja się potwierdzi, gdyż naukowcy z USGS nie wykryli żadnego trzęsienia ziemi sobotniej nocy w cieśninie Sunda (inna sprawa że strona USGS została akurat 22 grudnia uśpiona przez rząd federalny i nie raportowała). Nie lubię wchodzić w teorie spiskowe (mój blog to nie mało wiarygodne Zmiany na Ziemi i tym podobne strony), ale zagadkowe jest dla mnie milczenie prasy i służb cywilnych na temat tego trzęsienia ziemi. Czyżby chodziło o ukrycie braku ostrzeżenia o tsunami, co zaowocowało brakiem ewakuacji ludzi w stosownym czasie?

Pomijam już sam fakt że na początku błędnie założono że są to wysokie fale przypływu, a nie tsunami.

EDIT: Poszperałem trochę po profilach sejsmologów i wygląda na to że osuwisko z Anak Krakatau wygenerowało fale sejsmiczne niskiej częstotliwości będące ekwiwalentem zarejestrowanego przez geofon GFZ trzęsienia ziemi o magnitudzie 5.1. Ów zarejestrowany sygnał sejsmiczny najprawdopodobniej spowodowało osunięcie się (kolaps) zbocza wulkanu. Indonezyjski system wczesnego ostrzegania przed tsunami nie funkcjonował należycie, geometria wybrzeża spiętrzyła/wzmocniła też fale do wysokości 2-3 metrów. Od osuwiska do uderzenia tsunami musiało minąć 25 minut.

Źródła:

https://geofon.gfz-potsdam.de/eqinfo/event.php?id=gfz2018yzre&fbclid=IwAR2Htkr9Q6JSLMzkv4HWEBOEhufXphbGHWWthyIwwmLgVu5-br61zAYuI_M

https://www.thejakartapost.com/news/2018/12/24/german-geoscience-center-detected-5-1-m-quake-before-sunda-strait-tsunami.html

https://earthquake-report.com/2018/12/23/moderate-earthquake-sunda-strait-indonesia-december-22-2018/

https://twitter.com/USGS/status/1076446330883620865

Zdj. erupcji freatomagmowej Anak Krakatau Afp /Nurul Hidayat /Bisnis Indonesia.

Po erupcji szczelinowej wulkanu Ambrym na Vanuatu zniszczeniu uległa bujna dżungla w dolinie i uformował się nowy stożek. Kratery wulkanu ulegają odgazowaniu, ale nie ma dowodów (anomalii termicznych) związanych z obecnością jezior lawy Benbow, Marum i Niri Mbwelesu. Odgazowaniu ulega także czynny wulkan Lopevi.

Niszczycielskie tsunami wywołane przez erupcję Anak Krakatau i inne przykłady wulkanicznych tsunami

Tragiczne wieści dochodzą z Indonezji. W sobotę w nocy 22 grudnia 2018 roku (godzina 9:27 czasu WIB) w plaże Banten i Lampung w Cieśninie Sundajskiej, Indonezja uderzyły fale tsunami o wysokości 2-3 metrów. Bilans ofiar śmiertelnych lawinowo rośnie. W tej chwili wynosi 222 osób zabitych, 843 osoby ranne i 28 osób zaginionych. Uszkodzonych zostało 556 domów, 9 hoteli, 60 restauracji oraz 350 statków/łodzi. Bilans ofiar śmiertelnych i osób rannych może wzrosnąć. Zginęli basista lokalnego zespołu Seventeen i ich road manager, czterej pozostali członkowie zespołu uchodzą za zaginionych. Ale co ma wspólnego z tym będący w stanie aktywności erupcyjnej wulkan Anak Krakatau?

Rankiem 23 grudnia 2018 roku doszło do potężnej erupcji eksplozywnej Anak Krakatau z obłokiem erupcyjnym o wysokości 15-17 km. Wcześniejsze tsunami, które bez ostrzeżenia uderzyło w wybrzeże Pendeglang, Serang i South Lampung mogło zostać spowodowane przez podmorskie osuwisko. To jedna z roboczych hipotez. Wygląda na to (co potwierdzają obrazy satelitarne) że znaczna część południowo-zachodniego zbocza stożka wulkanu Anak Krakatau uległa kolapsowi i to zapewne wywołało fale tsunami. Trwa potężna erupcja sursteyańska. Paroksyzm erupcyjny wulkanu, który zapewne ma związek z tsunami rozpoczął się o godzinie 21.03 czasu WIB 22 grudnia 2018 roku uszkadzając stację sejsmiczną na wyspie (zapewne przez wyrzut bomb wulkanicznych). Mogło go spowodować osunięcie się części wulkanu do morza (albo pod powierzchnią morza), a co za tym idzie interakcja wody morskiej z magmą. Nadal jednak przyczyna jest niepewna.

Występuje prawdopodobieństwo silniejszych eksplozji, spływów piroklastycznych i kolejnych fal tsunami - tym bardziej że Anak Krakatau został zdestabilizowany. Wulkan objęty jest czerwonym stopniem alarmu.

Zdjęcia z trwającej erupcji surtseyańskiej Anak Krakatau z tego źródła:

https://kumparan.com/@kumparannews/foto-udara-situasi-terkini-gunung-anak-krakatau-1545561798885566899?fbclid=IwAR3PhG2tn-rVYSpLeIgf-jBAgmsNMwgu0CUQ2lSK2nZxn6Elvt_yHNutRo0

Erupcja typu Surtsey (sursteyańska, freatomagmowa) oznacza w telegraficznym skrócie 'mokrą' interakcję magmy z wodą morską. Obłok erupcyjny nad wulkanem jest bogaty w parę wodną, nadto przecinają go liczne wulkaniczne błyskawice.

Erupcje wulkanów mogą wygenerować niszczycielskie fale tsunami. Przyczyny: nagłe przemieszczenie wody spowodowane przez silną eksplozję wulkanu, zapadnięcie się (kolaps) zbocza wulkanu do morza, podmorskie osuwisko zainicjowane przez tektoniczne trzęsienie ziemi czy erupcję, także erupcja freatomagmowa (typu Surtsey) może wygenerować fale tsunami, wreszcie kolaps (zapadnięcie) się komory magmowej.

W niedzielę 26 sierpnia 1883 roku kolumna erupcyjna nad stożkiem Perboewatan wulkanu Krakatau sięgnęła wysokości 24 km. 27 sierpnia cztery przepotężne eksplozje doprowadziły do zapadnięcia się stożków Danan i Perboewatan do podmorskiej kaldery Krakatau. Doszło do aktywności freatomagmowej wulkanu, czyli interakcji wody z magmą. Powstały spływy piroklastyczne mknące po powierzchni morza. Mordercze fale tsunami o wysokości 36.6 metrów wygenerowane zostały jednak przez zapadnięcie się wulkanu do morza. Dotarły one do wybrzeży Jawy i Sumatry niszcząc 165 wiosek i zabijając 36 417 ludzi. Także upadek cywilizacji minojskiej na Krecie mógł zostać spowodowany przez mordercze fale tsunami oraz opad popiołu wygenerowane przez wybuch i zapadnięcie się wulkanu Santoryn do Morza Egejskiego około roku 1490 B.C. Niestety źródła pisane są ubogie, gdyż minojski język (Linear A) jest trudny do rozszyfrowania.

31 marca 1888 roku wyniku relatywnie niewielkiej erupcji freatycznej (skala VEI = 2) wulkanu Ritter Island (Papua Nowa Gwinea) powstało tsunami o wysokości 13 metrów, które spowodowało liczne ofiary śmiertelne na Umboi, Nowej Brytanii i Nowej Gwinei. Zginęło około 3000 ludzi. Mierzący 780 metrów bazaltowo-andezytowy stratowulkan Ritter Island zapadł się do oceanu i było to największe zapadlisko wulkanu w czasach historycznych.

Inne historyczne przykłady tsunami spowodowanych przez erupcje wulkaniczne i osuwiska z wulkanów znajdziecie tutaj:

http://volcano.oregonstate.edu/book/export/html/425

EDIT 24 grudnia 2018 roku: Bilans ofiar śmiertelnych sobotniego tsunami wzrasta: 281 osób zabitych, 57 zaginionych, 1016 rannych, 11 687 osób w czasowych schronieniach.

Są pewne podobieństwa do osławionej erupcji wulkanu Mount Saint Helens w 1980 roku. Stożek Anak Krakatau o wysokości 350 metrów utracił 1 km sześcienny objętości południowo-zachodniego zbocza plus nieznaną objętość pod wodą (St. Helens 18 maja 1980 roku - 2.5 km sześciennych). Po zapadnięciu się otwór erupcyjny Anak Krakatau zaczęła wypełniać morska woda, stąd silne erupcje sursteyańskie (interakcja wody i magmy).