Sumbawa, Indonezja

TAMBORA - Mierzący obecnie 2851 metrόw wysokości stratowulkan Tambora na wyspie Sumbawa (Indonezja) zasłynął w 1815 roku kolosalną erupcją, w wyniku ktόrej zginęło 92 000 ludzi (według innych danych 71 000). Erupcja z kwietnia 1815 roku w skali VEI jest oznaczona 7 – jest jedyną tak silną erupcją od czasu wybuchu jeziora Taupo w roku 186. To największa i najsilniejsza erupcja w czasach historycznych. Wulkan wyrzucił z siebie 160 km sześciennych materiału wulkanicznego, a huk eksplozji słyszano na oddalonej o 2000 km Sumatrze. Gwałtowny opad popiołu zanotowano na Jawie, Borneo, Sulawesi i wyspach Maluku. Bezpośrednio na skutek erupcji zginęło 10-11 000 ludzi, pozostali umarli z głodu, chorόb i pragnienia. Wybuch Tambora spowodował zmiany klimatyczne na całym globie, w tym fenomen tzw. wulkanicznej zimy oraz tzw. ‘Rok bez lata’ (1816). Zwierzęta padały, uprawy w rejonie dotkniętym erupcją zostały zniszczone, czego rezultatem była największa klęska głodu i zarazy XIX wieku. Erupcja spowodowała fale tsunami o wysokości dochodzącej do 10 metrόw. W roku 2004 ekipa archeologόw odkryła w pobliżu wulkanu zagrzebane pod 3 metrową warstwą piroklastycznego materiału pozostałości wioski. Nazwano je potem Pompejami Wschodu. Wiek wulkanu ocenia się na 57 000 lat. Tambora posiada blisko 20 pasożytniczych stożkόw np. Tahe (877 m), Molo (602 m), Kubah (1648 m) produkujących wylewy bazaltowej lawy. Wcześniejsze erupcje Tambora ustalono metodą radiokarbonu i przypadły na lata 3910 p.n.e plus minus 200 lat, 3050 p.n.e i 740 plus minus 150 lat. Wszystkie z nich były erupcjami z centralnego otworu erupcyjnego.

Katastrofa z 1815 roku.

5 kwietnia 1815 roku doszło do erupcji Tambora o średniej sile słyszanej m.in w Batavii na Jawie (1260 km od wulkanu). 6 kwietnia popiόł zaczął opadać na wschodnią Jawę przy akompaniamencie głośnych detonacji przypominających odgłos wojennej kanonady i słyszanych od strony Tambora na oddalonej o 2600 km Sumatrze. 10 kwietnia o 7 wieczorem erupcja przybrała na sile. Trzy kolumny ognia z krateru zlały się w jedną. O 8 wieczorem lunął deszcz ciepłego pumeksu, a w godzinę pόźniej intensywny opad popiołu. Ze zboczy wulkanu zeszły spływy piroklastyczne i dotarły aż do morza grzebiąc przy okazji wioskę Tambora. Głośne detonacje słyszano jeszcze do wieczora 11 kwietnia. Trwająca 24 godziny agonia wulkanu miała zatem miejsce 10 kwietnia 1815 roku – godzinna faza pliniańska, po ktόrej nastąpiły spływy piroklastyczne i zapadnięcie się kaldery. Niebo pozostało czarne przez 1-2 dni w promieniu do 600 km od wulkanu. Przy wybrzeżach Flores odnajdowano dryfujące wyspy pumeksu. Niewielkie tsunami uderzyło w wybrzeża Jawy. Przed erupcją w 1815 roku Tambora wznosił się na wysokość 4300 metrόw – teraz ma 2851 metrόw wysokości. Piroklastyczne spływy dotarły na odległość 20 km od wulkanu.

Skutki erupcji: Wegetacja na Sumbawie kompletnie zniszczona. Drzewa połamane i zmyte do morza. Zawalone domy. Opuszczone wioski. Rozkładające się ciała ludzi przy drogach. 23 kwietnia chmura popiołu nadal zasłaniała otwόr erupcyjny Tambora. Z krateru wulkanu wydobywał się 'dym' jeszcze 23 sierpnia. W wyniku spowodowanego erupcją tsunami mogło zginąć 4600 ludzi. Kolumna erupcyjna sięgnęła wysokości 43 km (stratosfera). Cząstki popiołu pozostały w atmosferze na wysokości 10-30 km jeszcze przez miesiące, lata. Wiatr rozniόsł je po całym globie kreując przepiękne zachody słońca i zmierzchy (np. nad Londynem). Siarka, ktόra dostała się do stratosfery spowodowała klimatyczne anomalie. Wiosną i latem 1816 roku w pόłnocno-wschodnich Stanach Zjednoczonych zaobserwowano pojawianie się tzw. suchej mgły. Latem 1816 roku kraje Pόłnocnej Hemisfery doświadczyły tzw. ‘Roku bez lata’: przeciętnie temperatury spadły o 0.4-0.7 stopni Celsjusza (0.7-1.3 stopni F.) np. w kanadyjskiej prowincji Quebec w dniach 6-10 czerwca 1816 roku padał śnieg. Lato zrobiło się chłodne, a zima gwałtowna. Na skutek klimatycznych anomali epidemia tyfusu w Europie w latach 1816-1819 miała ostry przebieg, umierało bydło, uprawy przestały przynosić plony w Wielkiej Brytanii i Irlandii. W Walii rolnicy błagali o jedzenie.

W sierpniu 1819 roku Tambora ożywił się wybuchając w skali VEI = 2. Około 1880 roku doszło do erupcji wulkanu wewnątrz 6-7 kilometrowej kaldery (VEI = 2), ktόra uformowała w niej pasożytniczy stożek Doro Api Toi, obecnie uważnie monitorowany przez wulkanologόw. Ostania mała i nieeksplozywna erupcja Tambora miała miejsce w 1967 roku.

Erupcje: 1812-1815, 1819, 1880, 1967

Na fotkach ogromna gardziel (kaldera) wulkanu.