Indonezja

KRAKATAU (KRAKATOA) / ANAK KRAKATAU – Wulkan Krakatau znajdował się ongiś w Cieśninie Sunda pomiędzy Jawą i Sumatrą. Obecnie w skład kompleksu wulkanicznego Krakatau wchodzą wysepki Sertung, Panjang, Rakata i Anak Krakatau. Krakatau zasłynął przede wszystkim z gigantycznej erupcji 27 sierpnia 1883 roku, w trakcie ktόrej wulkan wyrzucił z siebie 18 km sześciennych popiołu, ktόrego słup sięgnął wysokości 80 km. Powstałe w wyniku tej erupcji tsunami o wysokości do 30 metrόw zdewastowało 295 wiosek i zabiło 36 000 ludzi. Jednak Krakatau był aktywny wcześniej: już w III wieku naszej ery Chińczycy opisywali jego gwałtowny wybuch. Erupcjom wulkanu w roku 416 towarzyszył intensywny deszcz kamieni. Wulkan rozerwał się na strzępy i zatonął, co stało się zaczynem do uformowania kaldery. Lecz data tej erupcji nie jest pewna, niektόrzy naukowcy wskazują na inną datę: rok 535. W wyniku wybuchu Krakatau w tym roku nastąpiły globlane zmiany klimatyczne. W czasie panowania dynastii Saliendra na Jawie wulkan był znany pod nazwą ‘Ognista Gόra’ i odnotowano w tym okresie siedem jego erupcji w latach 850, 950, 1050, 1150, 1320 i 1530. W roku 1681 holenderski inżynier Johan Wilhelm Vogel przepływając obok wyspy Krakatau zanotował w swoim dzienniku, że „dotąd zielona i zadrzewiona wyspa była kompletnie opuszczona i spalona. Stało się to w maju 1680 roku. Kapitan mojego statku pokazał mi kawałek pumeksu wielkości pięści.” Dowody na zaistnienie tej erupcji nie są przekonywające (jedynie dwa raporty z przepływających obok wysepki statkόw), ale do wybuchu w tym czasie prawie na pewno doszło. W lutym 1780 roku do Krakatau dopłynęły dwa statki ‘HMS Resolution’ i ‘HMS Discovery’. Ich załogi odkryły na wyspie dwa źrόdła: jedno świeżej wody, drugie gorącej. Do tragedii doszło w roku 1883...

Katastrofa z 1883 roku

20 maja 1883 roku z wysuniętego najbardziej na pόłnoc stożka Krakatau zwanego Perboewtan wydobyła się sięgająca wysokości 11 km chmura popiołu i pary. Popiόł opadł na południową Sumatrę. 27 maja obecni na wyspie wycieczkowicze obserwowali eksplozje wulkanu co 5-10 minut. W połowie czerwca gwałtowna eksplozja rozerwała wierzchołek krateru Perboewtan. W lipcu odnajdowano wielkie masy pumeksu pływające po wodach cieśniny Sundajskiej. 26 sierpnia 1883 roku o godzinie 12.53 w południe rozpoczęła się głόwna faza erupcyjna. Huk eksplozji usłyszano w oddalonej o 155 km Batavii (obecnie Jakarta). W ciągu czterech godzin chmura popiołu nad wulkanem sięgnęła wysokości 36 km. Na statki w odległości 20 km od wulkanu spadały kawałki gorącego pumeksu. Po południu i wieczorem eksplozje stawały się coraz głośniejsze. W poniedziałek 27 sierpnia seria czterech gwałtownych eksplozji (w godzinach 5:30, 6:42, 8.20, 10:02 lokalnego czasu) niemal rozerwała wysepkę na strzępy. Kolosalna finalna eksplozja spowodowała falę uderzeniową pędzącą z prędkością 1086 km/h i siedmiokrotnie okrążającą ziemski glob. W Batavii temperatura spadła z 27 stopni Celsjusza do 18. Huk tych eksplozji słyszano w odległości 3500 km (Perth, Australia), a nawet na wyspie Rodrigues na Oceanie Indyjskim w odległości 4653 km od Krakatau. Rankiem 27 sierpnia 1883 roku wysokie na 30 metrόw fale tsunami uderzyły w wybrzeża Jawy i Sumatry zabijając 36 000 ludzi. Tsunami powstało na skutek ogromnych spływόw piroklastycznych schodzących ze zboczy wulkanu do morza. Po południu tego samego dnia deszcz gorącego popiołu opadł na Ketimbang (Sumatra) zabijając blisko 1000 ludzi. Wysoką na 2 metry falę tsunami odnotowano nawet w Auckland (Nowa Zelandia), oddalonym od wulkanu o 7767 km. W wyniku erupcji Krakatau pył wulkaniczny i gazy dotarły aż do stratosfery i w ciągu dwόch tygodni okrążyły świat. Na całej kuli ziemskiej zaobserwowano przepiękne zachody słońca, a niebo pociemniało i przybrało barwę krwistej czerwieni, co zainspirowało słynnego malarza Edwarda Muncha do namalowania „Krzyku” (1893). Przez dwa lata po erupcji można było zaobserwować tzw. niebieski księżyc. Nawet po roku od erupcji z wόd Oceanu Indyjskiego wyławiano ludzkie szkielety i pumeksy. W roku 1884 roku nastąpił globalny spadek temperatury o 1.2 stopnia F. Dopiero w 1888 roku miało miejsce znormalizowanie pogody i temperatur. W wyniku erupcji wulkanu wyspa Krakatau niemal przestała istnieć. Wulkaniczne stożki Perboewatan i Danan zapadły się w morskie głębiny, jedynie południowa część stożka Rakata (813 m) przetrwała wybuch i jest dzisiaj znana jako 'Oko Krakatau'. Dwie trzecie wyspy Krakatau uległo zniszczeniu. Z pumeksu powstały dwie wysepki Steers i Calmejer, z czasem zerodowane przez morskie fale. 165 wiosek zostało zniszczonych przez tsunami, 132 zostały uszkodzone. Miasto Merak zniszczyły fale tsunami o wysokości sięgającej 46 metrόw. Zginęło łącznie 36 417 ludzi, z czego tsunami zabiły 32 000, a gorejące chmury 4400 osόb. Na wyspie Sebesi oddalonej od Krakatau o 13 km nikt nie ocalał z populacji liczącej 3000 ludzi. W grudniu 1927 roku nastąpiły narodziny Anak Krakatau...

Anak Krakatau (Dziecko Krakatau)

29 grudnia 1927 roku w rejonie wysp Krakatau zaobserwowano dowody podwodnej erupcji wulkanicznej. Kilka dni pόźniej z wody wyłoniła się nowa wulkaniczna wysepka Anak Krakatau, szybko zerodowana przez fale morskie. Przy akompaniamencie eksplozji wyspa Anak Krakatau wyłoniła się na nowo w sierpniu 1930 roku. Tylko 25 czerwca 1930 roku naliczono 14260 detonacji. 12 sierpnia 1930 wysepka osiągnęła wysokość 9.5 metra i długość 1 km. 25 września 1931 roku targana wybuchami Anak Krakatau osiągnęła wysokość 41 metrόw. 12 lutego 1932 roku nowo powstały i stale rosnący wulkan wyrzuca popiόł na wysokość 300 metrόw. 16 stycznia 1933 roku czarny popiόł z Anak Krakatau sięga wysokości 1.2 km, a 1-2 maja chmura erupcyjna sięga wysokości 7.9 km. W dniach 6-12 lipca 1935 roku huk eksplozji słyszano na Jawie w odległości 360 km od wulkanu (drzwi i okna trzeszczały w Bandung, oddalonym 250 km od Anak Krakatau).

Począwszy od lat 50-tych Anak Krakatau rosnął tygodniowo o 13 cm (6.8 metra na rok). Wulkan jest ciągle aktywny: po okresach względnego spokoju targają nim strombolijskie eksplozje co pewien czas przerywane silniejszymi erupcjami. W maju 2009 roku wulkan wybuchał z krateru położonego na południowo-zachodniej stronie stożka. Pomiędzy 1-25 kwietnia 2009 odnotowano 4060 eksplozji Anak Krakatau i wykryto setki płytkich wstrząsόw sejsmicznych. Popiόł opadał na odległość 5 km od wulkanu.

Erupcje Krakatau/ Anak Krakatau: 250, 416, 535, 850, 950, 1050, 1150, 1320, 1550, 1680, 1883, 1927-30, 1931-32, 1932-34, 1935, 1936, 1937, 1938-40, 1941, 1942, 1943, 1944, 1945, 1946, 1947, 1949, 1950, 1952, 1953, 1955, 1958-59, 1959-63, 1965?, 1969?, 1972-73, 1975, 1978, 1979, 1980, 1981, 1988, 1992-93, 1994-95, 1996, 1997, 1999, 2000, 2001, 2007-12, 2014, 2017.