Waiowa (Goropu): Narodziny wulkanu w Papui Nowej Gwinei

Ilekroć czytam książkę dotyczącą erupcji tworzących monogenetyczne stożki wulkaniczne bądź nowe wyspy wulkaniczne są przytaczane zazwyczaj dwa przykłady: Paricutin w Meksyku oraz Surtsey (Islandia). Dzisiaj jednak mam zamiar przybliżyć moim czytelnikom zapomnianą erupcję w Papui Nowej Gwinei w latach 1943-44, która uformowała nowy stożek żużlowy. Wpierw lokalizacja erupcji: północno-wschodnie zbocze masywu górskiego Goropu, 19 km od zatoki Collingwood, na południe od wulkanu Victory, w miejscu nieobecnej do tej pory aktywności wulkanicznej. Erupcja Waiowa przedarła się przez metamorficzne skały masywu górskiego Goropu. Trzęsienia ziemi miały miejsce już 2 lata przed wybuchem wulkanu - czasem 2-3 w ciągu dnia. Do pierwszej erupcji Waiowa doszło 18 września 1943 roku. Kolejne erupcje miały miejsce w październiku i listopadzie. Aktywne były cztery otwory erupcyjne - eksplozje miały charakter freatyczny albo freatomagmowy. 27 grudnia 1943 roku doszło do pierwszej erupcji magmowej. Chmura popiołu sięgnęła wówczas wysokości 4.5-5 km, a opad zwęglonego drewna i lapilli miał miejsce we wiosce oddalonej od miejsca erupcji o 25 km. Spływy piroklastyczne ze stożka dotarły na odległość 5 km od wulkanu - erupcja zrównała z ziemią okolice Waiowa łamiąc drzewa niczym zapałki. Powstał główny krater emitujący parę oraz dwa mniejsze w których wrzał muł. W pobliżu głównego krateru na pobliskim grzbiecie dwa inne kratery emitowały popiół. 13 lutego 1944 roku nieco mniejsza erupcja niż ta grudniowa powiększyła rozmiar małego wulkanu. 23 lipca 1944 roku o godzinie 8.45 pm kolejna silniejsza erupcja Waiowa zasypała popiołem duży obszar. Średnica zdewastowanego erupcją obszaru wyniosła około 48 km. W sierpniu 1944 roku erupcje Waiowa uformowały niewielki piroklastyczny stożek. Do ostatniej erupcji Waiowa zasypującej popiołem Port Moresby doszło 31 sierpnia 1944 roku. Próbki zabrane z miejsca erupcji Waiowa okazały się nasyconymi trachyandezytami. Co ciekawe, erupcja Waiowa nie obejmowała wylewów lawy, aczkolwiek zaobserwowano bloki lawy o średnicy dochodzącej do 0.5 metra. Waiowa to obecnie niewielki piroklastyczny stożek z kraterem o średnicy 500 metrów zawierającym jezioro kraterowe o głębokości 50 metrów i ze ścianami krateru o wysokości 25 metrów. Wulkan obrasta gęsty las. Szkoda, że w sieci nie ma żadnych aktualnych zdjęć Goropu, aczkolwiek dodałem Waiowa do kategorii jezior kraterowych. Z niedalekich wulkanów warto wymienić niewielki bazaltowy stożek Kururi na obfitującym w wulkaniczne stożki, kratery i maary płaskowyżu Mangalase, który podobno wybuchł w pierwszej połowie XX wieku (między I a II Wojną Światową), ale o erupcji owego stożka niewiele wiadomo.