Włochy

ETNA – Obok Wezuwiusza i w mniejszym stopniu Stromboli najsłynniejszy wulkan europejski. Etna wznosi się na wysokość 3330 metrόw w pόłnocno-wschodniej Sycylii. Posiada łagodne zbocza charakterystyczne dla wulkanόw tarczowych obecnych na Hawajach i wyspach Galapagos. Aktywność wulkaniczna Etny jest zaiste rόżnorodna: często dochodzi do erupcji centralnych i bocznych jednocześnie. Struktura Etny obejmuje grupę stratowulkanόw z centrami erupcyjnymi, z ktόrych najważniejsze to uformowana 14-15 000 lat temu Elittico Caldera. Etna jest obok wulkanu Kilauea najaktywniejszym wulkanem na Ziemi pod względem częstotliwości erupcji i długotrwałego wylewu magmy. Niemal co roku mają miejsce erupcje Etny. Poza czterema kraterami na wierzchołku Etna posiada blisko 350 kraterόw i otworόw erupcyjnych na zboczach, przy czym każdy z nich wybucha tylko raz i wiele z nich formuje niewielkie stożki wulkaniczne. Rόżnorodność erupcji Etny w czasach historycznych: erupcje efuzywne (lawowe, hawajskie) i strombolijskie, zarόwno centralne, jak i boczne, efuzywna aktywność trwająca przez lata, krόtkie i gwałtowne epizody pliniańskie, ktόrym towarzyszą wylewy lawy i emisja tefry, eksplozje wulkaniańskie i freatomagmowe plus trwająca miesiącami emisja popiołu, zaobserwowano też sporadyczne spływy piroklastyczne – najbardziej zabόjcze i destrukcyjne przejawy aktywności wulkanicznej.

Najważniejsze erupcje Etny: 1) rok 425 p.n.e – z „Etny wylała się ognista powόdź i tak jak poprzednio zniszczyła terytorium Katanii” 2) rok 396 p.n.e – wielki strumień lawy z Etny dotarł do morza 3) rok 122 p.n.e – pliniańska erupcja bazaltowa Etny, opad lapilli na Katanię i wszechobecna ciemność przez kilka dni.

Rok 40 – Katania zniszczona w wyniku erupcji Etny.

1169 – Erupcja Etny niszczy znaczną część miasta Katania, w tym katedrę z biskupem i jego kongregacją.

1669 – W kwietniu 1669 silne eksplozje zniszczyły część wierzchołka Etny, a wylew lawy z bocznej szczeliny uszkodził miasto Katania. Trzęsienie ziemi zniszczyło wszystkie domy w mieście Nicolosi. Mężczyzna zwany Pappalardo zebrał grupę 50 mężczyzn, aby powstrzymać największy strumień lawy podążający ku Katanii. Udało im się rodzielić potok i zmienić kierunek płynącej lawy, lecz gdy lawa zaczęła zagrażać wiosce Paterno mieszkańcy tejże w liczbie 500 przepędzili Katańczykόw. Strumień lawy zniszczył znaczną część Katanii. Lawie zajęło osiem lat, by wystygnąć.

1693 – Erupcji Etny towarzyszy trzęsienie ziemi niszczące miasto Katania.

1787 – Centralna erupcja Etny z 18 lipca 1787 roku powoduje opad popiołu i lapilli na południowo-wschodnie zbocze. Popiόł opada na Maltę.

1800 – Centralna erupcja Etny z 4 marca 1800 roku wyprodukowała opad popiołu i lapilli na pόłnocne zbocze do Tyrreńskiego wybrzeża (rejon Milazzo).

Erupcje w latach 1812 i 1819 – Pierwsza z nich trwa sześć miesięcy, druga dwa miesiące. W trakcie erupcji Etny w 1832 roku wioska Bronte na północno-wschodniej stronie wulkanu omal nie została zniszczona.

1843 – Freatyczna eksplozja Etny zabija 36 ludzi.

1852-53 – Erupcje Etny trwają dziewięć miesięcy i ich produktem jest 420 milionόw metrόw kwadratowych lawy.

1863 – 7 lipca 1863 produktem erupcji Etny był opad popiołu i lapilli. Kilkucentymetrowa warstwa popiołu pokryła plażę w Katanii (Playa Beach) oraz Maltę. Schronienie „Casa Inglese” na wysokości 2957 metrόw zostało zniszczone przez bomby wulkaniczne o średnicy metra. Uszkodzone zostały tereny uprawne na południowo-wschodnim zboczu.

1879 – Erupcja wulkanu trwała od 26 maja do 6 czerwca i uformowała krater Umberta Margherita na pόłnocnym zboczu. Lawa prawie dotarła do miasta Alcantara.

1886 – 18 maja 1886 roku gęsta chmura popiołu i pary wyrosła z centralnego krateru. Następnego ranka trzęsienie ziemi targnęło pόłnocnym zboczem i uformowany został nowy krater Monte Concillo, z ktόrego wydobywała się para, popiόł i płynna lawa. Zagrożone jest miasteczko Nicolosi. W XIX wieku odnotowano 19 erupcji Etny, przeciętnie jedna na pięć lat.

1908 – Na południowym zboczu Valle del Bove na Etnie dochodzi do wybuchu trwającego 24 godziny. Nie zostają jednak uformowane nowe kratery. 21 grudnia 1908 roku silne trzęsienie ziemi niszczy miasta Messina i Reggio (96 871 zabitych).

1910 – 23 marca 1910 roku tworzy się ogromna szczelina, a w ciągu następnych dni formuje się blisko 20 kraterόw wyrzucających lawę, lapilli, bomby wulkaniczne, obłoki popiołu i pary. Lawa wypływa przede wszystkim z niższych kraterόw, rzeka płynnej skały niszczy ogrody, winnice i lasy w pobliżu Bordello, Belpasso i Nicolosi. Miasto Cavaliere pokrywa popiόł, a żyzny region Cisterna Regina ulega zniszczeniu. Erupcja trwała 29 dni.

1928 – 6 listopada 1928 roku lawa dociera do położnego u stόp wulkanu miasteczka Mascali. Do 7 listopada Mascali zostaje częściowo zniszczone.

1983 – Lawa zaczyna wypływać ze szczeliny długiej na 750 metrόw rozciągającej się od wysokości 3000 metrόw do 2250 metrόw. Proces efuzji ma miejsce w kraterach (boccas) położonych na wysokościach od 2330 do 2265 metrόw. Erupcja trwa 131 dni.

1986 – 24 września 1986 roku kolumna erupcyjna nad Etną sięga wysokości 13 km. Popiόł dociera do Siracusa i powoduje zamknięcie portu lotniczego w Katanii.

1991-1993 – Ta erupcja boczna Etny trwała od 15 grudnia 1991 roku do 31 marca 1993 roku: łącznie 473 dni! W dużej mierze była efuzywna.

1995 – Erupcja z pόłnocno-wschodniego krateru Etny z dnia 23 grudnia 1995 roku produkuje lapilli i opad popiołu na wschodnie zbocze aż do wybrzeża (Giarre). Zakłόcone zostają loty do Katanii, uszkodzone są drogi i wegetacja.

1999 – 4 września 1999 roku kolumna erupcyjna z krateru Voragine sięga wysokości kilku km. Ma miejsce opad lapilli i opad popiołu na wschodnie zbocze aż do wybrzeża (Giarre). W listopadzie 1999 roku ma miejsce strombolijska i słaba wulkaniańska aktywność w kraterze Bocca Nuova.

2009 – Po czterech miesiącach nieaktywności erupcja Etny rozpoczęła się na nowo. Strombolijskie eksplozje rozpoczęły się na wschodnim zboczu Południowo-Wschodniego Krateru, najbardziej produktywnego z 4 kraterόw centralnych Etny w latach 1971-2001.

2010 – 8 kwietnia 2010 roku doszło do erupcji popiołu na niższym wschodnim zboczu Południowo-Wschodniego Krateru. Erupcja zwiększyła krater z 10 do 50 metrόw.

Erupcje Etny w czasach historycznych: 2015, 2014, 2011-13, 2010, 2006-09, 2004-05, 2002-03, 1994-2001, 1993, 1993, 1991-93, 1990-92, 1989-90, 1989, 1988-89, 1987, 1986-87, 1984-86, 1984, 1983, 1981, 1981, 1981, 1980, 1980, 1979-92, 1971-79, 1966-71, 1959-64, 1959, 1958, 1957-58, 1957, 1955-56, 1953?, 1951-52, 1950-51, 1949-50, 1947, 1947, 1946, 1945, 1942-44, 1942, 1940-42, 1935-39, 1934, 1931-33, 1930, 1929, 1928, 1928, 1926, 1924-25, 1923-24, 1923, 1919-23, 1918, 1918, 1917, 1913-17, 1912, 1911, 1911, 1910-11, 1910, 1908-09, 1908, 1899-1907, 1899, 1893-98, 1892, 1892, 1891, 1886, 1884-85, 1883, 1879, 1878-83, 1874, 1874, 1869, 1868, 1865, 1864, 1863, 1857, 1852-53, 1843, 1842, 1838-39, 1833, 1832, 1828-32, 1827, 1822, 1819, 1816?, 1811-12, 1810, 1809, 1803-09, 1802, 1797-1801, 1792-93, 1792, 1791, 1787, 1781, 1780, 1776, 1770?, 1767, 1766, 1764-65, 1763, 1763, 1758-59, 1755, 1752-58, 1747-49, 1744-45, 1735-36, 1732-33, 1723-24, 1702, 1693-94, 1693?, 1689, 1688, 1682, 1669, 1654-56?, 1651-53, 1646-47, 1643, 1634-38, 1633?, 1614-24, 1610, 1603-10, 1595?, 1579-80?, 1566, 1554?, 1541, 1540, 1537, 1536, 1494?, 1447, 1446, 1444, 1408, 1381?, 1350, 1333, 1329, 1329, 1284-85, 1250, 1222, 1194, 1169?, 1164, 1160, 1157, 1063, 1044?, 1004?, 911?, 859?, 814?, 812?, 644?, 417?, 252?, 80?, 39, 10.