Kryzys sejsmiczny na półwyspie Reykjanes

                                                  

27 października 2023 roku zarejestrowana została przy użyciu pomiarów GPS deformacja gruntu blisko elektrowni geotermalnej Svartsengi, na północny zachód od góry wulkanicznej Þorbjörn (blisko miasteczka Grindavik), która wskazuje na prawdopodobną intruzję magmy. Grunt podnosi się blisko słynnego kąpieliska Blue Lagoon (Błękitna Laguna, rząd kraterów Eldvörp). Jeśli dojdzie w niedalekiej przyszłości do erupcji szczelinowej gdzieś w pobliżu Blue Lagoon czy Svartsengi, to będą zniszczenia w infrastrukturze energetycznej i turystycznej i zapewne zajdzie konieczność ewakuacji mieszkańców miasteczka Grindavik. Deformacja gruntu (inflacja, czyli podnoszenie się) zachodzi szybciej niż wcześniej. Wszystkie trzy poprzednie erupcje systemu wulkanicznego Fagradalsfjall w latach 2021, 2022 i 2023 były bezpieczne do obserwacji dla mieszkańców Islandii i tłumnie przebywających turystów. Jednak sytuacja może się zmienić. Tak czy owak, aktywność sejsmiczna na półwyspie Reykjanes nieco osłabła w ostatnich dniach, ale może to cisza przed burzą. 

Wciąż trwa dość intensywna aktywność erupcyjna wulkanu Kluczewska Sopka (Kamczatka, Rosja). W jego kraterze centralnym formuje się stożek żużlowy. Główny (południowo-wschodni) wylew lawy osiąga już długość 3.7 km. Emisje popiołu z wulkanu czasem sięgają wysokości 8 km. Zdj. Maksim Balakhovskii. 

W ubiegłym roku (listopad 2022 r.) grupa wulkanologów i wspinaczy wspięła się po raz pierwszy na czynny wulkan Mount Michael (Sandwich Południowy) i tym samym definitywnie (wizualnie) potwierdziła obecność jeziora lawy w jego wspaniałym kraterze. To była trudna, wymagająca i pionierska wyprawa sfinansowana przez National Geographic. Na Disney Plus i Hulu pojawił się film dokumentalny "Lake of Fire" o tej wyprawie, którego jeszcze nie miałem okazji oglądać. Zdjęcia z drona krateru Mount Michael robią na mnie kolosalne wrażenie, a na Was? Zdj. Renan Ozturk.

Więcej na temat owej wyprawy:

https://www.nationalgeographic.com/premium/article/worlds-loneliest-volcano-lava-lake-mount-michael

Badacze nie potwierdzili obecności jeziora lawy naocznie, ale na ekranie kontrolnym specjalistycznego drona. Jezioro lawy w kraterze Mount Michael bardziej przypomina staw. 

26 października miała miejsce eksplozja freatyczna wulkanu Rincon de la Vieja (Kostaryka).

30 września erupcja freatomagmowa została sfotografowana w odległości 1 km od ciemnej plaży wulkanicznej Okinahama na japońskiej wyspie Iwojima (Wyspy Ogasawara, południe wyspy). Zdjęcia w artykule poniżej:

https://mainichi.jp/graphs/20231030/mpj/00m/040/092000f/AD 

Tajemnica jeziora Öskjuvatn

                                                      

29 marca 1875 roku rozpoczęła się potężna erupcja wulkanu Askja znajdującego się w północno-wschodniej Islandii, na północ od lodowca Vatnajökull oraz na południe od góry (struktura geologiczna zwana tuja) Heiðubreið. Jej najgwałtowniejsza faza (tzw. pliniańska) trwała przez sześć godzin. Wschodnie fiordy wyspy pokrył opad popiołu, który zatruł roślinność i zabijał zwierzęta hodowlane. Popiół z tej erupcji transportowany przez sprzyjające wiatry dotarł aż do Szwecji, Norwegii, Polski i Niemiec. Wskutek widma głodu i zarazy setki Islandczyków zdecydowało się wyemigrować z Islandii do Ameryki Północnej. Przykładowo 200 obywateli Islandii osiedliło się w 1875 roku w kanadyjskiej prowincji Manitoba zakładając na zachodnim wybrzeżu jeziora Winnipeg kolonię New Iceland (Nowa Islandia). Obecnie znani są w Islandii jako 'vestur-íslendingar' (Zachodni Islandczycy). Drugim skutkiem erupcji Askja z 1875 roku było uformowanie kaldery, w którym obecnie znajduje się koliste jezioro Öskjuvatn oraz innego (mniejszego krateru) Viti, po islandzku Piekło.

Öskjuvatn uchodzi za drugie najgłębsze jezioro Islandii po słynnym jeziorze lodowcowym (lagunie) Jökulsárlón. Zmierzona głębokość Öskjuvatn wynosi 224 metry. Z kolei jeziorko w kraterze Viti (w Piekle) odznacza się temperaturą ciepłej wody sięgającą 30 stopni Celsjusza oraz głębokością dochodzącą do 60 metrów.

Latem 1907 roku nad jezioro Öskjuvatn trafił niemiecki geolog, wulkanolog i speleolog Walther von Knebel. Towarzyszyli mu student von Knebela, Hans Spethmann oraz malarz Max Rudloff. Wyprawa uzyskała wsparcie Fundacji Alexandra von Humboldta oraz Pruskiej Akademii Nauk. 10 lipca von Knebel i Rudloff wypłynęli na wody jeziora Öskjuvatn w płóciennej łodzi... i wszelki ślad po nich zaginął. Rozpłynęli się w powietrzu. Spethmann, który pozostał na brzegu poszukując tam próbek skał wieczorem zaczął się niepokoić. Po pięciu dniach do obozowiska badaczy przybył jeden z islandzkich przewodników. Zastał tam na poły oszalałego Spethmanna, który nie umiał wytłumaczyć co się stało z von Knebelem i Rudloffem. Spethmann stał się osobą podejrzaną, która mogła stać za zniknięciem obu mężczyzn, gdyż podkochiwał się wcześniej w narzeczonej von Knebela, Inie von Grubkov. Latem 1908 roku kobieta wraz z geologiem Hansem Reckiem przybyła nad jezioro Öskjuvatn, by odnaleźć ciało narzeczonego i jego towarzysza. Bezowocnie. Na zachodnim brzegu Öskjuvatn poszukiwacze postawili piramidę o wysokości blisko 4 metrów, na której wyryli nazwiska von Knebela i Rudloffa i datę 1907.

Co zatem mogło się przytrafić dwójce badaczy? Morderstwo? Przypadkowe utonięcie w jeziorze? Śmiertelne zatrucie dwutlenkiem węgla? Nigdy ich zniknięcia nie wyjaśniono. Najbardziej prawdopodobna zdaje się być hipoteza osuwiska ze stromych zboczy kaldery. Takie osuwisko runęło do jeziora Öskjuvatn formując fale pływowe, które pochłonęły łódkę z von Knebelem i Rudloffem zabierając obu mężczyzn w objęcia śmierci. Hipotezę ową uprawdopodabnia fakt zejścia osuwiska ze zbocza kaldery Askja w dniu 21 lipca 2014 roku. Wówczas fale pływowe osiągnęły oszacowaną wysokość 30-50 metrów. Biada każdemu, kto wówczas byłby nad brzegiem jeziora Öskjuvatn. 

Zdj. GVA

Tekst niniejszy ukazał się w nieistniejącym już internetowym magazynie metalowym Void Magazine w 2018 roku.

Krótka historia odkryć inkaskich mumii i szczątków na andyjskich wulkanach

                                         

1896 - odkrycie szkieletu z pogrzebowymi darami na wulkanie Chachani (Argentyna), którego dokonał niemiecki podróżnik imieniem Wagner.

1905 - mumia 5-6 letniego dziecka odkryta na wulkanie Chani (Argentyna). 

 

1921 - Chuscha (Argentyna) - odkrycie zmumifikowanej 8-9 letniej dziewczynki. Mumia (na archiwalnym zdjęciu) zachowana w dobrym stanie. 

 

1963 - Pichu Pichu (Peru) - odkrycie ciała w grobowcu na szczycie wulkanu.

 

1964 - El Toro - odkrycie ciała młodego mężczyzny. Przyczyna śmierci: uduszenie. Być może nie była to rytualna ofiara capacocha.

 

1976 - Cerro Esmeralda (Chile) - znalezisko ciał 9-letniej inkaskiej dziewczynki i 18-20 letniej kobiety.

 

1989 - Aconcagua - na wysokości 5300 metrów odkryta zostaje mumia 7-8 letniego chłopca (na zdjęciu autorstwa Antonio Salas). Dziecko zostało związane linami tak mocno, że miało połamane kości. Ciało było ubrudzone odchodami i wymiocinami. 

 

1995 - mumia młodej kobiety odkryta przez Johana Reinharda na wierzchołku wulkanu Ampato w Peru. Momia Juanita (po hiszpańsku „Mumia Juanita”), znana również jako Pani Ampato, to doskonale zachowana zamrożona mumia inkaskiej dziewczynki. Złożono ją jako rytualną ofiarę (rytuał capacocha), by przebłagać inkaskie bóstwo w latach 1440-1480, kiedy miała około 14–15 lat. Została odkryta na wierzchołku stratowulkanu Ampato (Peru) w 1995 roku przez antropologa Johana Reinharda i jego peruwiańskiego partnera wspinaczkowego, Miguela Zárate. 

 

Juanita została znaleziona prawie całkowicie zamrożona, co doskonale zachowało jej narządy wewnętrzne, włosy, krew, skórę i zawartość żołądka. Zanim uklękła i zginęła od uderzenia w głowę znajdowała się w stanie upojenia narkotyczno-alkoholowego (otępienie, stupor).

 

Naukowcy z Peru i Polski wykonali ostatnio jej trójwymiarowe skany i powstała rekonstrukcja jej wyglądu:

 

https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67215649 

 

1999 r. - odkrycie przez Johana Reinharda i jego zespół archeologiczny trzech dziecięcych mumii zwanych Dziećmi Lullaillaco blisko wierzchołka wulkanu Lullaillaco. Dzieci padły ofiarą religijnego rytuału capacocha około roku 1500, zostały doprowadzone do stanu upojenia narkotyczno-alkoholowego, umieszczone w małej komorze 1.5 metra pod ziemią i pozostawione na pewną śmierć. Owe doskonale zachowane mumie to ok. 15-letnia dziewczyna (la doncella), ok. 6-letnia dziewczynka (la niña del rayo) i ok. 4-5 letni chłopiec (el niño) - związany, z krwią i wymiocinami na jego ubiorze.

Więcej w linku poniżej:

https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1305117110

 

W następnych latach Reinhard odnajdywał inkaskie mumie i ludzkie szczątki na wulkanach Ampato, Pichu Pichu, Misti, Sara Sara, Quehuar i Llullaillaco. 

 

Na wulkanie Misti (Peru) archeolodzy w 1998 roku odnaleźli 8 szkieletów, figurki z ceramiki, srebra i złota, artefakty z kości. Inkaskie cmentarzysko znajdowało się na wysokości 5722 m. Częste erupcje wulkanu przyspieszyły rozkład płytko grzebanych ciał.

 

Pioruny uderzające w wierzchołki andyjskich wulkanów uszkadzały mumie np. najmłodszej dziewczynki z Llullaillaco czy chłopca i dziewczynki z Ampato. 

 

Inkowie na rytualne ofiary capacocha wybierali zdrowe dzieci bez defektów fizycznych. Ofiary grzebano żywcem, duszono, uśmiercano uderzeniem w głowę. 

 

Korzystałem z prac amerykańskiego antropologa Johana Reinharda, który odkrył m.in. dziecięce mumie Lullaillaco. Zdj. Tomasz Lepich (muzeum w Arequipa) i in - na trzecim zdjęciu inkaski grób na wulkanie Llullaillaco.

Martin Elvis "Asteroidy" (2021) - recenzja

                                    

13 października NASA wystrzeliła rakietę z sondą, która w sierpniu 2029 roku dotrze do metalicznej asteroidy 16 Psyche znajdującej się w pasie asteroid między Marsem a Jowiszem. Psyche to obecnie największa znana asteroida metaliczna o średnicy 279 km. Posiada dużą gęstość, zatem musi być metaliczna. Odkrył ją w 1852 roku astronom Annibale de Gasparis. 

Psyche składa się w dużej mierze z żelaza i niklu, ale znajdują się na niej także bogate złoża platyny, złota i innych cennych metali. Prawdopodobnie stanowi ona metaliczne jądro planetozymala, który formował się 4.5 miliarda lat temu i zderzył się z innym ciałem niebieskim. Gdy sonda dotrze do Psyche przewidziane są pomiary pola magnetycznego za pomocą magnetometru, pomiary składu chemicznego powierzchni za pomocą spektrometru oraz mapowanie powierzchni Psyche. 

Przy okazji tego niusa mocno polecam lekturę książki "Asteroidy" astrofizyka i entuzjasty kosmicznego górnictwa Martina Elvisa, która w dużej mierze dotyczy przyszłych planów wydobywania cennych surowców (metali szlachetnych) z powierzchni asteroid. Póki co te plany są z wielu względów w powijakach, ale być może za kilka/kilkanaście lat doczekamy się pierwszych prób wydobywczych np. wody czy platyny z powierzchni asteroid. Przybywa firm (start-upów) snujących odważne wizje kosmicznego górnictwa praktykowanego na asteroidach czy na Księżycu (bogate zasoby helu-3). Elvis zwraca uwagę w "Asteroidach", że ludzkością kierują trzy motywy w kontekście planetoid takich jak Ceres, Westa, Psyche i inne: miłość (chęć eksploracji, badania, zrozumienia, czyli pobudki naukowe), strach (nieprzypadkowo asteroidy uderzające w Ziemię są uznawane za jedno z najgorszych zagrożeń egzystencjalnych, co udowodniły chociażby impakt tunguski w 1908 roku oraz opisywany tutaj na blogu impakt czelabiński w 2013 roku, oba wnikliwie omówione w książce wraz z zagładą dinozaurów 65 milionów lat temu) oraz chciwość (czyli pragnienie przyszłego kosmicznego górnictwa, eksploatacji wydobywczej asteroid czy Księżyca podyktowane gigantycznym zyskiem dla pionierów, czyli kosmiczny kapitalizm). Tytułem dygresji w kontrze do impaktu asteroidy formującej krater Chicxulub w Meksyku i uśmiercającej dinozaury na styku kredy i paleogenu istnieje także konkurencyjna i rzadziej brana pod uwagę hipoteza dotycząca potężnego wulkanizmu trapów Dekanu, który doprowadził do globalnego ochłodzenia klimatu w wyniku ogromnych emisji dwutlenku siarki (SO2) do atmosfery. W książce wspomniana zostaje także erupcja wulkanu Pinatubo (Luzon, Filipiny), ale tutaj autor popełnia mały błąd podając datę 1990, a nie 1991. Nie rzutuje to jednak na odbiór całości. 

"Asteroidy" (wydawnictwo Copernicus Center Press) to książka fascynująca, wnikliwie napisana, wciągająca, która powinna zainteresować zarówno wielbicieli astrofizyki, astrogeologii, ekonomii, jak i również meteorytyki i zarządzania kryzysowego. Czas pokaże czy kapitalistyczne pragnienie przyszłego kosmicznego górnictwa ziści się w ciągu najbliższych dekad. Tak czy owak, asteroidy należy badać i w miarę możliwości eksplorować nie zapominając jednocześnie o tym, że mogą one stanowić jedno z zagrożeń dla ludzkości (obok np. przyszłej erupcji superwulkanu). 

Wspominałem niedawno o tajemniczym trzęsieniu ziemi w pobliżu bezludnej wyspy wulkanicznej Torishima, które mogło wygenerować niewielkie fale tsunami uderzające w wyspy Izu (Hachijojima i in.) 5 października oraz w dniu 9 października o godzinie 05.26. 20 października przelot Japońskiej Straży przybrzeżnej wykrył rozległą tratwę pumeksu w odległości około 50 km na zachód od Torishima (na zdjęciu). Zatem mogło dojść do silnej podmorskiej erupcji wulkanicznej (eksplozywnej) i być może do kolapsu kaldery. Nadal jednak nie jest pewne który podwodny wulkan wybuchł. 

Tratwa pumeksu rozciąga się na powierzchni wody na długość 80 km, ale jest rozproszona. 

Podwyższenie stopnia alarmu dla aleuckiego wulkanu Bogoslof ze względu na aktywność sejsmiczną. Niespokojne sejsmicznie są także wulkany Purace (Kolumbia) i Bulusan (Filipiny). Kolejny rój trzęsień ziemi ma także miejsce na półwyspie Reykjanes i być może zwiastuje (albo nie) rychłe przebudzenie systemu wulkanicznego Fagradalsfjall. 

Z wulkanu Kluczewska Sopka (Kamczatka, Rosja) schodzą obecnie dwa wylewy lawy: na południowym i na północno-zachodnim zboczu. Aktywność strombolijska w toku.

Silny wybuch kamczackiego wulkanu Bezimienny

18 października 2023 r. miała miejsce silna erupcja kamczackiego wulkanu Bezimienny. Obłok popiołu sięgnął wysokości 10-11 km. Ogłoszony został czerwony kod awiacji. Dzień wcześniej w godzinach 19.00 i 20.00 czasu UTC ze wschodniego zbocza aktywnej kopuły lawowej kamczackiego wulkanu zeszły spływy piroklastyczne. Zdj. KVERT.

Trwa aktywność strombolijska w kraterze centralnym kamczackiego wulkanu Kluczewska Sopka. Formuje się nowy stożek żużlowy. Ma miejsce wyciek lawy na zachodnim zboczu o długości dochodzącej do ok. 1.5 km. Dochodzi do eksplozji freatycznych w trakcie interakcji potoku lawy ze śniegiem i lodem.

16 października doszło do eksplozji wulkanu Sakurajima z krateru Minamidake, która wygenerowała obłok popiołu o wysokości 3.7 km. 

Wymiary powiększanej przez wyciek lawy nowej wyspy wulkanicznej Home Reef (Tonga) - 424 x 213 metrów, max. wysokość ok. 15-18 metrów. Home Reef znajduje się pomiędzy podmorskim wulkanem Metis Shoal a wyspą wulkaniczną Late. Erupcja jest stabilna, głównie efuzywna (lawowa).

Trwa słaba aktywność erupcyjna w kraterze nr. 2 wulkanu Langila (Papua Nowa Gwinea). 

21 października zintensyfikował się wyciek lawy z wulkanu Mayon (Luzon, Filipiny).

Pierwsze zdjęcia nowej wyspy wulkanicznej Home Reef w Tonga

                                 

Zrobiłem mały research w sieci i udało się! Natrafiłem na zrobione na przełomie lipca i sierpnia 2023 roku zdjęcia najmłodszej wyspy wulkanicznej na świecie, czyli Home Reef w Tonga. Home Reef to płytki podmorski wulkan zlokalizowany kilkanaście km od bezludnej wyspy wulkanicznej (startowulkanu) Late w Tonga. Zdarza mu się formować w trakcie erupcji efemeryczne wyspy wulkaniczne. I tak właśnie zrobił we wrześniu 2022 roku formując nową wyspę wulkaniczną. Od 24 września 2023 roku trwa kolejna już erupcja freatomagmowa Home Reef, która powiększa ową najmłodszą obecnie na Ziemi wyspę wulkaniczną poprzez wypływ lawy. Wydłuża się jej południowa linia brzegowa. Zdj. Meet Me Underwater, Old Tomorrow IG/ Lacelid Productions. 

Istnieje zatem duża szansa, że Home Reef przetrwa długo podobnie jak Surtsey, Didicas czy Nishinoshima (Islandia, Filipiny, Japonia), choć na pewno będzie podatna na erozję morską.

Dołączam do wpisu także kolejne zdjęcia krateru wulkanu Late z sierpnia 2023 roku wykonane przez botanika Jeana Francoisa Butauda. Widoczne są aktywne fumarole oraz jezioro kraterowe na wyspie. I odsyłam do wpisu o Late z września br.

http://wulkanyswiata.blogspot.com/2023/09/pierwsze-zdjecia-wulkanu-late-w-tonga-i.html

9 października fale tsunami o wysokości 30-60 cm dotarły do wybrzeży archipelagu wysp wulkanicznych Izu m.in. do Hachijojima. Nie wiadomo do końca co było przyczyną powstania tych niewielkich fal tsunami. Być może podmorskie trzęsienie ziemi o nieznanej magnitudzie zarejestrowane o godzinie 5.25 rano w pobliżu wyspiarskiego wulkanu Torishima (ostatnia erupcja w 2002 roku, wulkan opisany w "Sekretach wysp wulkanicznych").

 

Są jednak inne czynniki, które warto wziąć pod uwagę. Erupcja podmorskiego wulkanu, tudzież podmorskie osuwisko spowodowane trzęsieniem ziemi. Aktywność sejsmiczna około 100 km SW od wyspy wulkanicznej Torishima trwała od 2 października. Ten wulkan jest jednak spokojny.

Być może wybuchł podmorski wulkan Sofugan, którego jedynym widocznym fragmentem jest iglica Lot's Wife. Ten wulkan znajduje się blisko epicentrum trzęsień ziemi. To podmorska kaldera o szerokości 2.6 km z niepotwierdzoną erupcją w 1975 roku.

Zdjęcia z wyprawy na wulkan Rinjani autorstwa Małgorzaty Filipiak

                                                              

Moja Patronka na Patronite Gosia Filipiak przysłała mi wczoraj kilka zdjęć z wyprawy na indonezyjski wulkan Rinjani na wyspie Lombok, które z przyjemnością chcę tutaj zaprezentować. Rinjani to czynny wulkan. Do jego ostatnich erupcji dochodziło w latach 1994, 2004, 2009, 2015 i 2016. Na uwagę zasługuje także potężna erupcja Rinjani (Samalas) w lipcu 1257 roku o sile 7 w skali VEI, jedna z najpotężniejszych erupcji wulkanicznych w holocenie, która uformowała obecną kalderę częściowo wypełnioną przez jezioro Segara Anak. Do wielu erupcji w czasach historycznych np. w 1994 roku dochodziło już z post-kalderowego stożka Barujari. Z kolei erupcja w 1944 roku uformowała kopułę lawową Rombongan. 

Rinjani mimo bycia turystycznym wulkanem jest ciężki wspinaczkowo. Strome zbocza, mnóstwo gruzu, znikoma ilość tlenu na wysokości ponad 3000 metrów. Chyba tylko jawajski Semeru jest jeszcze bardziej wymagającym (i niebezpiecznym) wulkanem. Tak czy owak, gratuluję Małgorzacie zdobycia wulkanu, a inne osoby zachęcam do dołączenia do grona moich Patronów. 

https://patronite.pl/wulkanyswiata

4 października 2023 roku Japońska Straż Przybrzeżna zarejestrowała emisję popiołu na wysokość 1.5 km z krateru japońskiego wulkanu Nishinoshima (na zdjęciu). 

Z aktywnej kopuły lawowej filipińskiego wulkanu Mayon schodzą trzy wylewy lawy.

9 października niewielki wyciek lawy pojawił się na górnym zboczu Sciara del Fuoco wulkanu Stromboli. 

8 października o godzinie 14.27 czasu lokalnego indonezyjski wulkan Dukono wyemitował obłok popiołu o wysokości 1.8 km.

Nadal brak jakiejś erupcji-niespodzianki. A czekam na takową od dłuższego czasu. 

EDIT: W mediach o tym cisza. Od 24 września trwa aktywność erupcyjna podmorskiego wulkanu Home Reef w Tonga. Erupcje tego płytkiego podwodnego wulkanu często tworzą krótkotrwałe, podatne na erozję morską wyspy wulkaniczne. No i wygląda na to, że formuje się kolejna (nowa) wyspa wulkaniczna w Tonga, która ma już długość 420 metrów i powiększyła się o 120 m dzięki wyciekowi lawy. Czekam na zdjęcia z powietrza!